انتشار یک ویدیو کوتاه از نخلی از جا کنده‌شده در شبکه‌های اجتماعی، پرده از تجارت غیرقانونی نخل‌های تشنهٔ آب در جنوب ایران برداشته است. در حالی که مسئولان دولتی موضوع را «کوچک» و «محدود» جلوه می‌دهند، فعالان محیط زیست می‌گویند سوداگران پشت مسأله بی‌آبی پنهان شده‌اند و نخل‌های چندین ساله را به کشورهای همسایه می‌فروشند.
کم‌آبی نخلستان های جنوب ایران را خشکانده است. به روایت مقام‌های دولتی تنها در یک‌سال گذشته ۷ هزار اصله نخل در شادگان، استان خوزستان، از بین رفته است. شمار نخل‌هایی که قربانی بی‌آبی و به تبع آن بی‌محصولی شدند، به حتم بیشتر از ۷ هزار اصله است؛ چرا که خشکسالی از جنوب و جنوب شرق ایران را در برگرفته است و نخل‌داران دیگر سودی در حفظ نخلستان‌هایشان نمی‌بینند.
این وضعیت گویا بهانه‌ای شده است برای «سوداگری» با نخل‌ها. یک هفته قبل یک ویدئو کوتاه از نخل‌هایی که در رود فاریاب استان بوشهر از جا کنده می‌شدند، در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد. مهمتر از تصویر اما صدایی بود که از فاز چهارم صادرات نخل های روستای رودفاریاب به کشورهای حوزه خلیج فارس خبر می‌داد.
صدای روی تصویر می‌گوید در روستای رودفاریاب و تنگ ارم دشتستان به دلیل کم‌آبی و خشکسالی، کشاورزان مجبور به فروش نخل‌ها می‌شوند.
روزنامه فرهیختگان یک‌شنبه ۱۶ مرداد در پیوند با این موضوع و به نقل از خسرو عمرانی، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر نوشت:
«صادرات نخل معمولاً به صورت خاص و همچنین محدود به ارقام خاص وجود دارد».
عمرانی صدور مجوز صادرات نخل به دلیل بی آبی را رد کرد و حتی مدعی شد که کارشناسان جهادکشاورزی از نخلستان های رود فاریاب بازدید کردند و باغداران «۱۸ نفر نخل را به دلیل کم آبی به شهرداری هدیه کردند».
دبیر انجمن خرمای ایران اما در واکنش به این اظهارات، موضوع صادرات نخل را به محدود به دوره فعلی ندانست. مقداد تکلوزاده در این‌باره گفت:
«سال‌هاست که درختان نخل کشور برای زینت شهرها و خانه‌های شیخ‌نشینان کشورهای منطقه ریشه کن و خارج می‌شوند. حدود ۱۰ تا ۱۲ سال است که شاهد فروش نخل‌های کشور به ثروتمندان و شهرداران کشورهای شمالی مانند آذربایجان و ارمنستان و با حجم بیشتر به کشورهای عرب مناطق جنوبی هستیم.»
ریشه‌کن کردن و صادرات نخل ها به گفته او تا چند سال قبل به نخل‌های تزئینی یا پیر و فرسوده محدود بود اما از حدود دو سال قبل صادرات نخل‌های جوان تر و بارده شدت گرفته است.
مشکل کم‌آبی نیست!
محمد درویش، فعال محیط زیست در ایران و یک استاد دانشگاه در دانشگاه چمران اهواز به فرهیختگان گفته‌اند که فقط بی‌آبی نمی‌تواند دلیل ریشه‌کن و صادرات نخل ها در استان بوشهر باشد.
مهدی قمشی، عضو هیئت علمی دانشگاه چمران اهواز با بیان اینکه این اتفاق نه در استان خوزستان بلکه در استان بوشهر رخ داده، گفت بعید می‌داند بحران کم‌آبی علت این اتفاق بوده باشد.
محمد درویش، رئیس کمیته محیط زیست کرسی سلامت اجتماعی یونسکو هم در اظهارنظری مشابه گفت بعید می‌داند این موضوع صرفاً به دلیل کم آبی اتفاق افتاده باشد.
او با یادآوری اینکه پیش از این نیز تعدادی از این نخل ها به هتل داریوش، در جزیره کیش، انتقال داده شده بود، افزود:
«حتی تعدادی از این نخل ها را به اتوبان تهران و کاشان بردند و در حال حاضر در آنجا منطقه ای درست کرده‌اند که پر از نخل است».
این فعال محیط زیست که صادرات نخل‌های به‌بار نشسته را شبیه به صادرات آب و خاک توصیف کرد، سوداگران را ذی نفع اصلی در صادرات نخل‌ها دانست و گفت که چنین تصمیماتی برای کشوری که با کمبود آب روبرو است، دردناک است و غیرقابل توجیه.
ایران در بهار امسال یک محموله شامل ۱۳۷ نفر درخت خرما را از گناوه به مقصد کویت صادر کرد. پس از آن اما خبری مبنی بر صادرات نخل خرما در رسانه‌ها منتشر نشده بود.
برگرفته ای از سایت رادیو زمانه، ۸ نوامبر ۲۰۲۱