حتی اگر دوستدار میراث فرهنگی و آثار باستانی باشید، شاید نام «گورْدَخمه» کمتر به گوشتان خورده باشد. گوردخمه نوعی معماری صخره‌ای است و در واقع به حفره‌های بزرگی گفته می‌شود که در صخره‌ها، کوه‌ها یا تپه‌ها و برای خاکسپاری متوفیان ایجاد می‌شده است.
گوردخمه‌های متعددی از دوره‌های مختلف در ایران یافت شده‌اند که نمی‌توان آن‌ها را به شخص خاصی منسوب کرد. در مورد قدمت آن‌ها نیز اتفاق‌نظر وجود ندارد؛ اما در حالت کلی، گوردخمه‌های ایران را می‌توان از لحاظ قدمت به سه دسته گوردخمه‌های دوره مادها، دوره هخامنشیان و دوره پس از هخامنشیان دسته‌بندی کرد.
به این آثار باستانی، با اینکه اهمیت تاریخی زیادی دارند، مانند سایر میراث معنوی در ایران بسیار بی‌مهری می‌شود. در واقع، برای محافظت از گوردخمه‌های موجود در ایران، به جز ثبت ملی، عملا هیچ اقدامی صورت نمی‌گیرد.
یکی از این گوردخمه‌های تاریخی که در معرض آسیب جدی قرار گرفته، گوردخمه «طاق فرهاد» یا به زبان مردم محلی کرمانشاه «کوشک» است. این میراث فرهنگی که در حاشیه شهر روانسر واقع شده، به جای اینکه یک جاذبه گردشگری باشد، به پایگاهی امن برای افراد بی‌خانمان تبدیل شده است.
با اینکه باستان‌شناسان زمان دقیق ساخت این اثر باستانی را اعلام نکرده‌اند، گفته می‌شود گوردخمه طاق فرهاد، آرامگاه یکی از شاهزادگان ماد یا هخامنشی بوده است.
این آرامگاه برخلاف بسیاری از گوردخمه‌های باستانی دیگر، در ارتفاع کمی از سطح زمین ساخته شده و دسترسی به آن آسان است. همین موضوع هم باعث شده است که از آسیب‌هایی مانند یادگارنویسی و تبدیل شدن به پاتوق کارتن‌خواب‌ها و افراد معتاد در امان نباشد.
اما آیا راهی برای نجات این محوطه تاریخی وجود دارد؟ رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان روانسر درمورد برنامه میراث فرهنگی برای نجات کوشک به ایسنا گفته است: «مستندنگاری انجام شده است و در صورت ورود هرگونه آسیب به اثر، نقشه اصلی را در اختیار داریم و امکان بازسازی آن وجود دارد.»
او به کمبود بودجه برای پیشرفت کار نگهداری از این گوردخمه اشاره کرده و با تاکید بر اینکه مرمت، نقشه‌برداری و ساماندهی این اثر باستانی نیازمند تامین اعتبار است، اظهار داشته است: «در سال‌های گذشته برای اختصاص اعتباردرخواست‌هایی داشته‌ایم که محقق نشده و امسال نیز از فرمانداری شهرستان خواسته‌ایم ۳۰۰ میلیون تومان برای این اقدام‌ها در اختیار ما قرار دهد؛ برای اینکه بتوانیم این بنا و اطرافش را از شرایط کنونی خارج کنیم، باید یک ساماندهی انجام دهیم. نرده‌گذاری اطراف برای جلوگیری از ورود معتادان و کارتن خواب‌ها مهم‌ترین اقدام است و سپس لازم است برج نوری برای بازدید گردشگران احداث کنیم.»
سیف‌الله رنجبر از لزوم ورود بخش خصوصی سخن گفته و تاکید کرده است: «شهرداری و فرمانداری هم باید در این اقدام با میراث فرهنگی همکاری داشته باشند. گاهی عکس‌هایی از این اثر ارزشمند باستانی در فضای مجازی منعکس می‌شود که زیبنده آن نیست. به نظر می‌رسد باید پس از اقدام‌های مرمتی، نقشه‌کشی و ساماندهی، یک سازوکار اساسی انجام گیرد که همان واگذاری این مجموعه به بخش خصوصی است. با واگذاری گوردخمه باستانی به بخش خصوصی و ایجاد خدمات گردشگری کنار آن و جذب گردشگر، حفاظت و رسیدگی به آن مداوم می‌شود و دیگر چندان جای نگرانی نخواهد ماند.»
البته رئیس میراث فرهنگی شهرستان روانسر همه این اتفاق‌ها را با اما و اگر همراه کرده است؛ او گفته است که هیچ کدام از این اقدام‌ها برای نگهداری از گوردخمه طاق فرهاد انجام نمی‌شود مگر اینکه فرمانداری موافقت کند و اعتبار تخصیص دهد؛ وعده‌ای که سال‌ها است داده می‌شود.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی،۹ نوامبر ۲۰۲۱