سایه رحیمی
در تقویم جهانی، اول ماه دسامبر به‌عنوان «روز جهانی پیشگیری از بیماری ایدز» نام‌گذاری شده است. دکتر شهلا عبقری می‌گوید: «قانون جوانی جمعیت، تعداد زنان مبتلا به ایدز را افزایش می‌دهد»
در تقویم جهانی، اول ماه دسامبر به‌عنوان «روز جهانی پیشگیری از بیماری ایدز» نام‌گذاری شده است. باوجوداینکه بیش از ۳۰ سال از عزم جهانی برای پایان دادن به ویروس اچآیوی می‌گذرد، همچنان تعداد زیادی از افراد در نقاط مختلف جهان به دلیل فقدان آگاهی و آموزش و در دسترس نبودن وسایل و امکانات پیشگیری، به این بیماری مبتلا می‌شوند.
بر اساس اعلام سازمان ملل متحد، آمار مبتلایان به ایدز در دنیا از مرز ۳۷ میلیون نفر گذشته است و تعداد زیادی از این افراد را زنان تشکیل می‌دهند. به‌طوری‌که گزارش سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۹ نشان می‌دهد که بیش از ۱۹ میلیون زن در سراسر جهان به ویروس اچآیوی مبتلا شده‌اند و این رقم به معنای آن است که این بیماری نزدیک به نیمی از مبتلایان خود را از میان زنان انتخاب کرده است. گزارش سازمان ملل متحد می‌افزاید که هر هفته حدود پنج‌هزار و ۵۰۰ زن جوان بین ۱۵ تا ۲۴ ساله به اچآیوی آلوده می‌شوند.
در ایران به دلیل پنهان‌کاری حکومت تاکنون آمار دقیقی از مبتلایان به بیماری ایدز اعلام نشده است با این حال برخی مراکز مرتبط با این بیماری تخمین زده‌اند که حدود ۶۰ هزار نفر در ایران به اچآیوی مبتلا شده‌اند.
سال گذشته هم‌زمان با روز جهانی پیشگیری از بیماری ایدز، پروین افسر کازرونی، رئیس اداره پیشگیری از ایدز و بیماری‌های آمیزشی وزارت بهداشت، خبر داد که نزدیک به ۳۰ درصد بیماران مبتلا به اچآیوی در ایران، زن بوده‌اند. به گفته او بیشتر این زنان از طریق انتقال جنسی و درحالی‌که همسران‌شان تزریق کننده مواد مخدر بودند، به بیماری مبتلا شدند. کازرونی این نکته را نیز اضافه کرده بود که بسیاری از زنان با وجود اینکه به ویروس اچآیوی مبتلا شده‌اند از بیماری خود خبر ندارند و این موضوع موجب می‌شود که آنان نتوانند به‌موقع مانع پیشرفت بیماری شوند.
دکتر شهلا عبقری، استاد دانشگاه و متخصص ویروس‌شناسی و میکرب‌شناسی نیز با بیان اینکه بیماری ایدز از طریق آمیزش جنسی، تماس با خونِ آلوده، زایمان و شیردهی به زنان منتقل می‌شود، به رادیو زمانه می‌گوید: «زنان از تمام راه‌های ذکر شده می‌توانند به این بیماری مبتلا شوند اما آمار منتشر شده و بررسی موارد جدید نشان می‌دهد که اغلب آنان از طریق آمیزش جنسی آلوده شده‌اند.»
این استاد دانشگاه با اشاره به آمار ارائه شده از سوی اداره ایدز و کنترل بیماری‌های آمیزشی وزارت بهداشت، نیز می‌گوید:
«بررسی موارد جدید ابتلای زنان در سال گذشته، نشان داده است که ۴۷ درصد از طریق انتقال جنسی آلوده شده‌اند و ۲۷ درصد به دلیل اعتیاد و تزریق با سوزن ِآلوده بیمار شدند. همچنین در شش ماه اول سال گذشته نیز ۵۰ درصد انتقال بیماری از راه جنسی و ۲۳ درصد از طریق اعتیاد تزریقی بوده است.»
این آمار نشان می‌دهد که اغلب زنان مبتلا به بیماری ایدز قربانیانی هستند که بیماری از طریق فرد دیگری به آنان منتقل شده است. حال آنکه اگر آموزش و آگاهی لازم را دریافت کرده بودند و روش‌های پیشگیری از بیماری را می‌دانستند، احتمال ابتلای آنان کاهش می‌یافت.
این موضوع وقتی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که بدانیم فقط زنان متاهل نیستند که به دنبال آمیزش جنسی با همسران معتاد خود در معرض خطر ابتلا به اچآیوی قرار دارند. به قول دکتر عبقری به جز اعتیاد موارد دیگری نیز وجود دارند که احتمال ابتلای یک مرد به بیماری ایدز و انتقال آن به زن را تقویت می‌کند. او این موارد را در سه گروه دسته‌بندی می‌کند و می‌گوید:
«داشتن رابطه جنسی متعدد از قبیل رابطه آزاد جنسی مردان با زنان روسپی و صیغه‌های متعدد و کوتاه‌مدت، داشتن رابطه جنسی مقعدی یا واژنیال بدون محافظت و استفاده از کاندوم، داشتن عفونت‌های مقاربتی دیگر مانند سوزاک، سیفلیس، تبخال تناسلی و کلامیدیا که احتمال مبتلا شدن به ویروس ایدز را بالا می‌برد.»
مواردی که دکتر عبقری مورد اشاره قرار می‌دهد حاکی از آن است که زنان در اغلب موارد بیماری را از طریق آمیزش جنسی دریافت می‌کنند و از آنجا که هر نوع مساله و موضوع مرتبط با جنسیت در حکومت ایدئولوژیک‌محور و زن‌ستیز جمهوری اسلامی تابو محسوب می‌شود، هرگونه امکان آگاهی‌رسانی و آموزش در این خصوص نیز در ایران ممنوع است. رسانه‌های حکومتی نیز از پرداختن به این موضوع منع شده‌اند. پیش‌تر علیرضا رئیسی معاون وزیر بهداشت، گفته بود که ما هر وقت خواستیم درباره اچآیوی آگاهی‌رسانی کنیم از نهادهای مرتبط نامه آمد که شما «ترویج فحشا» می‌کنید.
زنان قربانی خط قرمزهای حکومت
ممانعت از آموزش و آگاهی‌رسانی درباره بیماری ایدز در ایران در حالی روزبه‌روز بیشتر می‌شود که کشورهای توسعه‌یافته با آموزش و آگاهی در دسترس گذاشتن وسایل و امکانات پیشگیری، موفق شده‌اند آمار مبتلایان به اچآیوی را کاهش دهند.
پیش‌تر مینو محرز رئیس سابق مرکز تحقیقات ایدز گفته بود که همچنان مهم‌ترین علت ابتلای افراد به ایدز در ایران از طریق تماس‌های جنسی نامطمئن یا پرخطر است و این اتفاق از آنجا ناشی می‌شود که آموزش مهارت‌های جنسی نه در سیستم آموزشی کشور و نه در رسانه‌های گروهی جایگاه درخوری ندارد و عدم آگاهی در این خصوص فاجعه افزایش نگران‌کننده کودکان مبتلا به اچآیوی را در پی داشته است.
دکتر عبقری نیز در گفت‌وگو با رادیو زمانه دلایل قرار گرفتن بیماری ایدز در ردیف خط‌قرمزهای حکومت ایران را واکاوی می‌کند و می‌گوید: «از آنجا که بیماری ایدز یک بیماری مقاربتی است و با آمیزش جنسی زن ارتباط پیدا می‌کند، در حکومت اسلامی ایران، هر موردی که به آمیزش جنسی زنان ربط داشته باشد تابو است و همین تابو بودن نیز ریسک ابتلا به این ویروس را بالا می‌برد.»
به قول این پزشک متخصص درجه اهمیت این موضوع برای حکومت ایران وقتی دو چندان می‌شود که بیماری از طریق روابط خارج از ازدواج به زنان منتقل شده باشد.
«انکار» و «پنهان‌کاری» سیاست جمهوری اسلامی ایران در برخورد با مخاطرات و آسیب‌های اجتماعی است. برای همین است که آمار مبتلایان به ایدز در ایران، هرگز به طور دقیق اعلام نمی‌شود و اطلاعات دقیقی از این بیماری در اختیار مردم قرار نمی‌گیرد.
با وجود پنهان‌کاری حکومت، مطالعات اجتماعی نشان می‌دهند که سن روابط جنسی در میان نوجوانان کاهش یافته است. نتایج یک کار مطالعاتی در خرداد سال ۹۳ بر روی ۱۴۱ هزار و ۵۵۵ دانش‌آموز دختر و پسر دوره متوسطه نشان داده که از این تعداد ۱۰۵ هزار و ۴۶ نفر دانش‌آموز يعنی ۳/۷۴ درصد روابط جنسی را تجربه کرده‌اند و ۲۴ هزار و ۸۸۹ نفر (۵/۱۷ درصد) دارای روابط همجنسگرایی بوده‌اند.
تحقیق دیگری که در همان سال توسط محمود گلزاری عضو هيات دانشگاه علامه طباطبايی، انجام شد حاکی از آن بود که ۸۰ درصد دختران مورد پرسش در دبیرستان‌های تهران، رابطه با جنس مخالف را از ۱۴ سالگی آغاز کرده‌اند، این آمار در سال ۹۸ به گفته مینو محرز به زیر چهارده سال (۵/۱۳) رسید و اغلب کسانی که با علائم اچآیوی به مراکز درمان و آزمایش مراجعه می‌کنند ۱۵ و ۱۶ ساله هستند.
این موضوع با توجه به نبود آگاهی و آموزش در مدارس و رسانه‌های جمعی، خطر ابتلای دختران نوجوان به بیماری‌های عفونی و ایدز را افزایش می‌دهد. دکتر عبقری نیز به این موضوع اشاره می‌کند و می‌گوید: «در ایران مسئله بکارت دختران مساله مهمی برای ازدواج است و بدین دلیل تعدادی از دختران که به منع روابط دختر و پسر باور ندارند و با پسران رابطه آمیزشی دارند برای حفظ بکارت خود آمیزش مقعدی بدون استفاده از کاندوم را انتخاب می‌کنند که ریسک ابتلا به این ویروس را بالا می‌برد؛ و این عدم آموزش‌ها به دلیل تابو بودن است که آمار زنان برای ابتلا به بیماری را بالا می‌برد.»
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه بسیاری افراد از بیماری خود خبر ندارند، می‌افزاید: «بر اساس گزارش‌های داده شده در ایران ۶۰ درصد افراد که به این ویروس آلوده‌اند هنوز تشخیص داده نشده‌اند و خود نیز نمی‌داند که آلوده به این ویروس هستند، بنابراین دوست‌پسری که ویروس ایدز را دارد، خود نیز خبر ندارد و به‌راحتی ویروس را به شریک جنسی خود منتقل می‌کند.»
دکتر عبقری در ادامه عملکرد ویروس اچآیوی در بدن فرد را اینگونه تشریح می‌کند: «ویروس اچآیوی ویروسی است که پس از ورود به بدن و ایجاد عفونت حاد چند روزه که بیشتر علائم آن به سرماخوردگی شبیه است در هسته سلولی گلبول‌های سفید و تعدادی از سلول‌های دیگر بدن به‌صورت غیرفعال باقی می‌ماند و صدمه‌ای به سلول نمی‌زند زیرا رشد نمی‌کند و به حالت مخفی است و با تقسیم سلولی به سلول‌های نو منتقل می‌شود. از وقتی ویروس وارد بدن می‌شود تا وقتی‌که آزمایش خون برای تشخیص ویروس مثبت شود شش هفته طول می‌کشد و در خلال این شش هفته به هیچ طریقی نمی‌توان تشخیص داد که شخص حامل ویروس است. در تمام مدتی که ویروس به‌صورت خوابیده و مخفی است که ممکن است سالیان درازی نیز طول بکشد، هیچ علائمی نیز در شخص آلوده ندارد تا زمانی که بر اثر پایین رفتن سیستم ایمنی ویروس از حالت خوابیده بیدار شود و شروع به رشد کند و ایجاد بیماری ارک و سپس ایدز کند.»
قانونی برای افزایش مبتلایان به اچآیوی
جمهوری اسلامی ایران، در تمام سال‌های گذشته با وجود هشدارها و توصیه‌های کنشگران و جامعه پزشکی هر نوع آموزش و آگاهی‌رسانی را برای پیشگیری از بیماری اچآیوی منع کرده است. این اقدام حکومت ایران کار راه به آنجا رساند که سهم ۱۸ درصدی زنان از مبتلایان به ایدز در سال گذشته به ۳۰ درصد رسید. با این حال قانون جدید «جوانی جمعیت و تعالی خانواده» که در مجلس شورای اسلامی تصویب شد، کنشگران مدنی را نگران‌تر کرده است چراکه اجرای این قانون افزایش بیماران اچآیوی و دیگر بیماری‌های عفونی و مقاربتی را به دنبال دارد.
دکتر عبقری نیز این موضوع را تایید می‌کند و بر این باور است که اجرای قانون جوانی جمعیت و تعالی خانواده اثرات زیانباری برای سلامت جامعه به دنبال دارد. او می‌افزاید: «بر اساس ماده ۵۱ این طرح توزیع دولتی یارانه‌ای و رایگان وسایل جلوگیری از بارداری ممنوع می‌شود و این به این معنی است که توزیع کاندوم که برای پیشگیری انتقال ویروس اچآیوی بسیار مهم است، ممنوع می‌شود. در بسیاری از بیماری‌های مقاربتی که بیماری ایدز هم جزو آنان است استفاده از کاندوم سهم مهمی در پیشگیری از انتقال میکرب دارد و با تصویب این طرح به‌زودی شاهد بالا رفتن آمار عفونت‌ها و بیماری‌های مقاربتی خواهیم بود.»
این متخصص میکروب‌شناسی در ادامه بار دیگر این موضوع را مورد تاکید قرار می‌دهد که برخی افراد ممکن است از بیماری خود آگاه نباشند بنابراین بایست برای آمیزش جنسی حتما از کاندوم استفاده کنند. همچنین در مورد بیماری‌های سوزاک و کالامیدیا که علائم ظاهری آن‌ها مشخص نیست و خود شخص نیز بی‌اطلاع می‌ماند استفاده از کاندوم یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری ابتلا به این عفونت‌هاست. به گفته این استاد دانشگاه و پزشک متخصص، «با تصویب و اجرای این طرح به‌زودی شاهد بالا رفتن آمار ویروس اچآیوی و سایر بیماری‌های مقاربتی خصوصا در زنان خواهیم بود؛ و این طرح بیش از همه به زنان صدمه خواهد زد»
پیش‌تر مسعود مردانی، متخصص بیماری‌های عفونی نیز گفته بود که اجرای قانون «جوانی جمعیت» احتمال به راه افتادن موج جدید بیماری ایدز را به همراه دارد و تمام تلا‌ش‌های گذشته را برای پیشگیری و کنترل این بیماری خدشه‌دار می‌کند. او با اشاره به محدودیت‌های ذکر شده در این قانون تاکید کرده بود: «مسلما نه فقط می‌تواند بارداری‌های ناخواسته و بیماری‌های مقاربتی را افزایش دهد، بلکه می‌تواند به افزایش موارد اچآیوی در کشور کمک کند.»
برگرفته ای از سایت رادیو زمانه، ۱ دسامبر ۲۰۲۱