بنبست سیاسی در عراق در حالی ادامه پیدا می‌کند که خشم مردم عراق علیه احزاب طرفدار حکومت ایران افزایش یافته است. اکثریت نمایندگان مجلس موفق شده‌اند بلوکی متشکل از جریان شیعه طرفدار مقتدی صدر به‌همراه حزب دموکرات کردستان عراق به رهبری مسعود بارزانی و ائتلاف نمایندگان سنی به رهبری محمد حلبوسی تشکیل دهند. با این وجود، نمایندگان طرفدار حکومت ایران با شگردهای پارلمانی جلوی انتخاب رئیس‌جمهوری را که اولین قدم در راه تشکیل دولت است گرفته‌اند.
گروه‌های شبه‌نظامی شیعه طرفدار ایران در سازمان جدیدی به نام «چارچوب هماهنگی» گرد آمده‌اند. این سازمان یکی از دو حزب اصلی کردستان، «اتحادیه میهنی کردستان» که بنیانگذارش جلال طالبانی بود، و شمار اندکی از نمایندگان سُنی را نیز با خود به همراه دارد. این ائتلاف به هیچ وجه به اکثریت نرسید اما با همراه داشتن حدود یک‌سوم مجلس موفق شد روند سیاسی در عراق را متوقف کند تا کار انتخاب رئیس‌جمهوری و نخست‌وزیر انجام نشود. وب‌سایت «المانیتور» روز شنبه، در گزارشی درباره این موضوع خبر از «موج جدید احساس‌های ضدایرانی در میان مردم عراق» داد. بسیاری از مردم از این واقعیت گله می‌کنند که نیروهای طرفدار حکومت ایران در انتخابات پارلمانی شکست خوردند اما همچنان روند سیاسی را به گروگان گرفته‌اند.
در روز ۱۷ آوریل، شاهد تظاهرات در شهرک صدرِ بغداد بودیم که به نام خاندان صدر نام‌گذاری شد و مقتدی صدر نیز میان جمعیت کارگری آن بسیار محبوب است. معترضان از شعارهایی استفاده کردند که صدری‌ها اولین بار در سال ۲۰۱۵، علیه حکومت ایران مطرح کردند، همان سالی که در آن با ورود به منطقه سبز بغداد، جایی که اماکن دیپلماتیک و دفاتر دولتی برقرار است، تیتر رسانه‌های منطقه و جهان شدند.
با گذشت چندین سال، جریان صدر، که مخالفت با نفوذ حکومت ایران را به پرچم خود بدل کرد، موفق شده است در دو انتخابات پیاپی پیروز شود و عراق برای اولین بار از ۲۰۰۳ تاکنون، نخست‌وزیری دارد که مورد تایید حکومت ایران نیست. با این حال حکومت ایران از طریق گروه‌های شبه‌نظامی و ایجاد ارعاب سیاسی به نفوذ خود ادامه داده است.
در روزهای اخیر، میدان فردوس در مرکز بغداد شاهد تجمع‌های اعتراضی کنشگران جوانی بوده است که با دخالت خارجی در تشکیل دولت مخالف‌اند و به‌طور مشخص علیه اقلیت یک‌سومی مجلس که بنبست سیاسی ایجاد کرده است، شعار می‌دهند.
در ماه گذشته شاهد حمله به هیئتی از دیپلمات‌های ایرانی درون بغداد بودیم که به سمت کاظمین می‌رفت.
یک منبع نزدیک به جنبش صدر بدون افشای نامش به «المانیتور» گفت: «صدر از پایگاه قوی خود در جنوب عراق برای سازماندهی موج جدیدی از اعتراض‌ها استفاده می‌کند تا دخالت خارجی در روند سیاسی را محکوم کند.»
صدر و متحدانش ائتلافی به نام «نجات میهن» تشکیل دادند که اکثریت نمایندگان مجلس را داشت اما به‌دلیل اقلیت یک‌سومی موفق به تشکیل دولت نشد. صدر حالا به نظر می‌رسد می‌خواهد وارد فاز خیابانی شود.
این جنبش در ضمن اعلام کرد لایحه‌ای برای ممنوعیت طرفداری از عادی‌سازی روابط با اسرائیل به مجلس می‌آورد، عملی که به نظر می‌رسد برای جلب نظر برخی‌ها در اردوگاه مقابل و تاکید بر این باشد که ائتلاف صدر قرار نیست از برخی اصول جریان اسلام‌گرا کوتاه بیاید. این در حالی است که از یک سو، عراق هم‌اکنون قوانینی قضایی برای ممنوع کردن هرگونه رابطه با دولت یا مردم اسرائیل دارد (با این‌که که صدها هزار نفر از شهروندان اسرائيل متولد عراق‌‌اند یا پیشینه عراقی دارند.) از سوی دیگر، اقلیم کردستان عراق، تحت رهبری حزب دموکرات، روابطی پایدار و دیرین با اسرائيل و دستگاه‌های نظامی و اطلاعاتی این کشور داشته است.
صدر از زمان پیروزی در انتخابات ماه اکتبر تاکید کرده است که می‌خواهد «دولت اکثریت ملی» با مشارکت احزاب سنی و کرد و بدون مشارکت احزاب شیعه مورد حمایت حکومت ایران تشکیل دهد. با وجود مخالفت‌های حکومت ایران و طرفدارانش در عراق، صدر از این موضع کوتاه نیامده است.
مقام‌های رسمی حکومت ایران علنا از کارزار «چارچوب هماهنگی» برای ممانعت از اقدام صدر و حامیان به شکل‌گیری «دولت اکثریت ملی» حمایت کرده‌اند. ایرج مسجدی، سفیر سابق ایران در عراق، که از ۲۰۱۷ تا همین هفته پیش سرکار بود، در گفت‌وگویی تلویزیونی با «الشرقیه» گفت: «هنوز زمان دولت اکثریت فرا نرسیده است.»
سفرای ایران در منطقه نه از طرف وزارت خارجه که در هماهنگی با نیروی قدس سپاه پاسداران انتخاب می‌شوند و غالبا از اعضای همین گروه‌اند. هم مسجدی چنین بود و هم جانشین او، محمد کاظم آل صادق.
«چارچوب هماهنگی» می‌کوشد با اهرم‌های دیگری بر صدر و متحدین فشار بیاورد، مثلا روابط حسنه این گروه با فائق زیدان، رئیس شورای عالی قضایی عراق. آقای زیدان اخیرا حکمی علیه حزب دموکرات کردستان عراق صادر کرد که تلاشی برای بازداشتن این گروه از اتحاد با صدر دانسته می‌شد. ماه گذشته بود که دادگاه فدرال حکم داد که هرگونه توافق انرژی که دولت اقلیم کردستان امضا کند غیرقانونی و مغایر با قانون اساسی است. حکم دیگر آقای زیدان این بود که انتخاب رئیس‌جمهوری تنها با رای اکثریت دو سومی ممکن است.
در اردوگاه سنی‌ها، نیروهای طرفدار حکومت ایران می‌کوشند با حمایت از رقبای آقای حلبوسی، رئیس مجلس، بر او فشار بیاورند. «چارچوب هماهنگی» هفته گذشته رافع العیساوی، یکی از چهره‌های شاخص اخوان مسلمین، را پس از سال‌ها تبعید به عراق دعوت کرد.
دیگر چهره تبعیدی سنی که «چارچوب هماهنگی» به بازگشت او به عراق کمک کرد، علی حاتم السلیمان است، چهره‌ای که در تحرکات مسلحانه سنی‌ها در سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ نقش داشت و وقتی این تحرکات منجر به عروج داعش در عراق شد از کشور گریخت. سلیمان حالا پس از هشت سال به عراق بازگشته است.
الحمد العلوانی، نماینده سابق مجلس، از دیگر چهره‌هایی است که به رهبری جریان شورش مسلحانه سنی‌ها در سال‌های منتهی به خروج داعش متهم می‌شد. طبق برخی گزارش‌ها گروه‌های طرفدار حکومت ایران در تلاش‌اند تا او را از زندان آزاد کنند.
اما آنچه احساس‌ها در مورد حکومت ایران را بدتر از پیش نیز می‌کند تابستان گرم عراق است، کشوری که برای تولید برق متکی به واردات گاز از ایران است. حکومت ایران با استفاده سیاسی از این رابطه میزان صادرات گازی خود به عراق را به قدری پایین آورده که به گفته کارشناسان یک‌چهارم تعهد قراردادی خود است. انتظار می‌رود این میزان با فرا رسیدن تابستان بیشتر هم کاهش پیدا کند تا بر دولت کاظمی و صدر فشار آورده شود.
کابینه عراق چند روز پیش به وزارت برق این کشور دستور داد تا گروهی را برای سفر به ایران و پیدا کردن راه‌حلی برای بحران برق در فصل تابستان پیدا کند. گرمای شدید عراق در تابستان به این معنی است که فقدان سیستم‌های تهویه متکی به برق می‌تواند مرگبار باشد.
احمد موسی، سخنگوی وزارت برق، روز پنجشنبه به خبرنگاران گفت هیئتی از عراق برای امضای جدید قرارداد گازی به تهران خواهد رفت. هیئت عراقی ماه گذشته به توافق جدیدی با توانیر رسیده بود. بغداد برای برق خود در فصل تابستان حدود ۴۰ درصد متکی به ایران است؛ نه تنها با واردات گاز برای نیروگاه‌های تولید برق عراق که از طریق واردات مستقیم برق از ایران.
فوآد حسین، وزیر خارجه عراق، حدود دو هفته پیش در تهران بود و با همتای ایرانی خود، حسین امیر عبداللهیان، دیدار کرد. خبر اصلی این دیدار لغو روادید برای مرزهای زمینی و از سر گیری مجدد مذاکرات ایران و عربستان سعودی بود که با میانجیگری عراق و در خاک این کشور صورت می‌گیرند.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۲۴ آوریل ۲۰۲۲