علیرضا منافی
چند ماه قبل، زمانی که ایلان ماسک اعلام کرد تجهیزات اینترنت استارلینک را برای اوکراینی‌ها ارسال می‌کند، بسیاری از ایرانی‌ها هم امیدوار شدند که شاید به یاری نهادهای بین‌المللی، اینترنت ماهواره‌ای به ایران هم برسد و کابوس «فیلترینگ، طرح صیانت و اینترنت ملی» به پایان برسد. اکنون با افزایش اختلال‌های اینترنتی در ایران و حمایت وزارت خزانه‌داری آمریکا، به نظر می‌رسد اولین مانع ورود اینترنت ماهواره‌ای به ایران برداشته شده است. اما اینترنت ماهواره‌ای چه زمان به ایران وارد خواهد شد؟ آیا حکومت ایران می‌تواند در اینترنت ماهواره‌ای هم اختلال ایجاد کند؟ هزینه ماهیانه اینترنت ماهواره‌ای چقدر است؟
اینترنت ماهواره‌ای استارلینک چیست و چگونه کار می‌کند؟
استارلینک متشکل از مجموعه ماهواره‌هایی است که در اصطلاح به آن‌ها صورت فلکی ماهواره‌ای گفته می‌شود. آنچه استارلینک را از دیگر سرویس‌های اینترنت ماهواره‌ای متمایز می‌کند، وجود هزاران ماهواره کوچک در مدار پایینی زمین است که در ترکیب با فرستنده و گیرنده‌های زمینی کار می‌کنند. استقرار این ماهواره‌ها در فاصله ۳۰۰ کیلومتری از زمین موجب می‌شود تاخیر انتقال داده اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به حداقل برسد و حتی از فیبر نوری هم کمتر باشد. همچنین در پروژه استارلینک برای به حداقل رساندن تاخیر در انتقال داده، پنج لیزر در هر ماهواره تعبیه شده است تا در تمام اوقات، ارتباط پایدار با چهار ماهواره دیگر حفظ شود. این لیزرها همچون کابل فیبر نوری مستقر روی زمین برای مخابره اطلاعات بین ماهواره‌ها از پالس‌های کوتاه استفاده می‌کنند.
دسترسی به اینترنت در این سرویس به این شکل است که ماهواره با نزدیک‌ترین ایستگاه زمینی تامین‌کننده اینترنت ارتباط برقرار می‌کند؛ این ایستگاه‌ها در بسیاری از کشورها قرار دارند و تعداد آن‌ها به‌سرعت در حال افزایش است. کاربران برای برقراری اتصال باید بشقاب ماهواره‌ای ویژه این شرکت را در محل موردنظر خود نصب کنند تا سیگنال دریافت کنند و اینترنت به روتر منتقل شود. همچنین نرم‌افزار استارلینک که از واقعیت افزوده استفاده می‌کند، به کاربران کمک می‌کند تا بهترین مکان و موقعیت را برای نصب گیرنده‌های خود انتخاب کنند.
آیا انتظار ایرانی‌ها برای دستیابی به اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به سر رسیده است؟
گویین شاتول، مدیرعامل شرکت اسپیس‌اکس، پیش‌تر اعلام کرده بود که این شرکت قوانین کشورها را نقض نمی‌کند و به همین دلیل برای ارائه سرویس اینترنت ماهواره‌ای استارلینک با دولت‌ها در حال مذاکره است. همچنین شرکت اسپیس‌اکس برای ارائه خدمات، به کسب جواز از اتحادیه جهانی مخابرات (ITU) ملزم است و این اتحادیه هم تنها با اجازه رگولاتوری کشورها مجوز صادر می‌کند. البته این امکان وجود دارد که با توجه به شرایط ایران، تمهیدات ویژه‌ای برای صدور مجوز اتخاذ شود و این روند در مورد ایران تغییر کند، اما موانع دیگری هم وجود دارند که راه ورود استارلینک به ایران را سد می‌کنند.
چه چیز مانع رسیدن اینترنت استارلینک است؟
هر فرد برای دسترسی به تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک باید آن‌ها را خریداری کند و اشتراک ماهیانه بپردازد. بر اساس اعلام این شرکت، قیمت تجهیزات در فاز بتای این پروژه ۴۹۹ دلار و هزینه اشتراک آن ماهانه ۹۹ دلار است. علاوه بر هزینه زیاد، نحوه پرداخت هم از دیگر مشکلات کاربران است؛ چرا که وزارت خزانه‌داری آمریکا فقط لغو تحریم ارسال تجهیزات را اعلام کرده است و به دلیل پابرجا بودن تحریم مالی، امکان پرداخت از طریق شبکه‌های پرداخت بین‌المللی وجود ندارد؛ مگر اینکه در آینده توضیح‌های بیشتری در این زمینه داده شود یا سرویس استارلینک به رایگان در اختیار کاربران ایرانی قرار بگیرد که بعید به نظر می‌رسد و برای شرکت ارائه‌دهنده توجیه مالی ندارد.
البته ممکن است برخی سازمان‌ها و موسسات بخشی از هزینه‌ها را بر عهده بگیرند. صفحه توییتری «تاریخ در تصاویر» (History in pictures) اعلام کرد که در صورت فعال‌سازی اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران، هزینه یک هزار سرویس را پرداخت خواهد کرد.
خطر شناسایی
از آنجا که در اینترنت ماهواره‌ای فرایند ارسال و دریافت هم‌زمان انجام می‌شود، امکان ردیابی فرکانس و شناسایی کاربران از طرف حکومت ایران وجود دارد. در اوکراین نیز بارها به کاربران اینترنت استارلینک هشدار داده شده بود که ممکن است ارتش روسیه آن‌ها را شناسایی کند. یک پژوهشگر ارشد موسسه سیتیزن لب هم در زمان ورود استارلینک به اوکراین چنین هشدار داد: «کاربران مراقب باشند. روسیه در رصد کردن مردم از طریق هدف گرفتن ارتباطات ماهواره‌ای چند دهه تجربه دارد.»
برای ایستگاه‌های زمینی به کمک همسایه‌ها نیاز داریم
مورد دیگری که ورود اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به ایران را در کوتاه‌مدت منتفی می‌کند، نبود ایستگاه‌های زمینی این سرویس در ایران یا کشورهای اطراف آن است. توزیع اینترنت استارلینک این گونه است که ماهواره با نزدیک‌ترین ایستگاه زمینی ارتباط برقرار می‌کند و سپس از طریق بشقاب ماهواره، منتقل می‌شود. از آنجایی که میزان پوشش این ایستگاه‌ها محدود و چیزی حدود ۵۰۰ کیلومتر است، حتی استقرار ایستگاه‌های زمینی در کشورهای همسایه ایران هم نمی‌تواند دسترسی کل کشور به اینترنت ماهواره‌ای استارلینک را فراهم کند.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی،۲۳ سپتامبر ۲۰۲۲