رضا حاجی حسینی
نزدیک سه ماه است که در قم دانش‌آموزان دختر در مدرسه دچار مسمومیت می‌شوند. این ظن وجود دارد و ابراز شده که «تفکری طالبانی» در تلاش است دختران را از تحصیل بازدارد.
چند هفته از آغاز مسمومیت سریالی دانش‌آموزان در قم می‌گذرد. مسموم شدن دختران دبیرستانی در قم در آذر ماه و از آن زمان تاکنون، بیش از ۴۰۰ دانش‌آموز را با حالت تهوع، سردرد، سرفه، مشکلات تنفسی و تپش قلب، روانه مراکز درمانی کرده است. راز این مسمومیتها هنوز فاش نشده اما اظهار نظر دادستان کل کشور بر نگرانی‌هایی افزوده است که گروهی از مقامات رسمی سعی داشتند آنها را انکار کنند.
محمد جعفر منتظری روز اول اسفند در نامه‌ای به دادستان قم اعلام کرد مسمومیت دانش‌آموزان در این شهر از «احتمال اقدامات مجرمانه عمدی» نشان دارد و از دادستان قم خواست «اگر کسانی در این امر قصور یا تقصیر داشته یا توطئه‌ای در کار بوده» با آنها برخورد «قاطع و قانونی» انجام شود.
مدارس دخترانه در قم بدون این که رسما اعلام شود، «تق و لق» شده‌اند و خانواده‌های زیادی فرزندانشان را به مدرسه نمی‌فرستند.
خبرنگار روزنامه شرق در ایران که خود سفری به این شهر داشته و اوضاع را به شکل میدانی بررسی کرده، در گزارشی نوشته است امکان گرفتن اطلاعات از کادر آموزشی مدارس و کادر درمانی بسیار دشوار است. با این حال او موفق شده با برخی از آنها گفت‌وگو کند.
کارمندان علوم پزشکی به خبرنگار شرق گفته‌اند بنا بر نامه شورای تأمین، امکان صحبت با خبرنگاران در این زمینه وجود ندارد.
معلم یکی از مدارس دخترانه قم هم گفته است: اگر در گروه‌های کاری پیامی انتقادی در این زمینه گذاشته شود، بلافاصله مسئولان مدرسه با ما تماس می‌گیرند که پیام را پاک کنیم.
در قم چه خبر است؟ آیا جمهوری اسلامی مشغول انتقام‌جویی از دختران دانش‌آموز به دنبال «جنبش ژینا (مهسا) امینی» و خصمانه ایستادن در مقابل شعار «زن، زندگی، آزادی» است؟
انکار مسئولان همزمان با تکرار مسمومیتها
عصر روز ۳۰ بهمن ماه خبری منتشر شد مبنی بر اینکه تا ساعاتی دیگر نتیجه کامل واکاوی تیم تحقیقاتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، درباره مسمومیت‌های اخیر دانش‌آموزان قمی منتشر می‌شود. در حالی که مردم قم منتظر این خبر بودند، چیزی مخابره نشد.
در نهایت، مجید محبی، سرپرست تیم تحقیقات، از بی‌نتیجه بودن این آزمایش‌ها خبر داد و گفت نمونه‌برداری‌های لازم برای آزمایش‌ها در استان و در تهران انجام شده و آزمایش‌های اخذ شده دانشگاه علوم پزشکی قم، برای آزمایشگاه‌های مرجع کشوری مثل رازی و انستیتو پاستور ارسال شده اما «هیچ مورد مشکوکی» را نشان نداده است.
او گفت: در بررسی‌های اولیه، نمونه‌های مختلف از لباس دانش‌آموزان گرفته تا نمونه‌های محیطی، تنفسی و خونی آزمایش شد، اما نتیجه‌ای حاصل نشد و برای شفافیت موضوع برای بار دوم نمونه‌برداری‌های مختلف از دانش‌آموزان انجام شده است و منتظر نتیجه هستند.
با اینکه ارگان‌های مختلفی مدعی پیگیری وضعیت مسمومیت دانش‌آموزان در قم هستند و مقامات می‌گویند بهترین تیم متخصصان و بهترین مراکز درمانی و آزمایشگاهی و همچنین پدافند غیر‌عامل برای بررسی و شفاف کردن این موضوع بسیج شده‌اند تا علت مسمومیتها مشخص شود، نه تنها پاسخی قانع‌کننده به مردم داده نشده که همچنان دانش‌آموزان با علائم مسمومیت به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند.
دوشنبه یکم اسفند، ۲۵ دانش‌آموز از پنج مدرسه در قم، در مراکز درمانی پذیرش شدند که البته در همان ساعات اولیه ۱۸ نفر از آنها ترخیص شدند.
یک‌شنبه ۳۰ بهمن هم بر اساس اعلام دانشگاه علوم پزشکی قم، ۱۱ دانش‌آموز از یکی از مدرسه‌های این شهر به بیمارستان منتقل شدند. این دانش‌آموزان با علائم تنفسی و سوزش گلو و حالت تهوع به بیمارستان منتقل شدند.
از سوی دیگر والدین سخت نگرانند تا بدان حد که هفته گذشته مقابل فرمانداری قم تجمع کردند اما مدیران استان به این پاسخ که نمی‌دانند دلیل این مسمومیتها چیست بسنده می‌کنند.
آیا تفکر طالبانی پشت صحنه مسمومیت‌هاست؟
در حالی که گمانه‌زنی‌ها و ابهامات درباره دلیل این مسمومیتها در هفته‌های گذشته ادامه داشته، ناتوانی نهاد‌های اطلاعاتی و امنیتی در شناسایی عوامل این مسمومیتها و سکوت برخی از مسئولان استان، ظن دست داشتن «مذهبی‌های تندرو» در این پرونده را در افکار عمومی تقویت کرده و شایعات و گمانه‌زنی‌هایی هم در شبکه‌های اجتماعی در این باره منتشر شده است.
نفیسه مرادی، پژوهشگر مطالعات اسلامی و دانش‌پژوه دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا در این‌باره به سایت عصر‌ایران گفته است: تمرکز این وقایع بر مدارس دخترانه، ظن خرابکاری منبعث از دیدگاه‌های طالبانی را تقویت می‌کند که هدف از این مسمومیتها ایجاد ترس و وحشت برای دختران و خانواده‌هایشان و مانع‌تراشی برای تحصیل آنان باشد.
نفیسه مرادی یادداشتی هم در سایت قم‌نیوز نوشته بود و در آن، به بررسی علل احتمالی مسمومیت سریالی دختران دانش‌آموز در قم پرداخته بود. یادداشتی که سایت قم نیوز آن را حذف کرد:
اولین بار خبر مربوط به مسمومیت دانش‌آموزان هنرستان دخترانه نور در نهم آذر ماه و همزمان با فراگیری شعار زن، زندگی، آزادی در دبیرستان‌ها منتشر شد.
او با اشاره به ادامه یافتن مسمومیت زنجیره‌ای در چندین دبیرستان دخترانه در مناطق مختلف قم در هفته‌های اخیر، نوشت که حتی اقدام آموزش و پرورش مبنی بر تعطیل اعلام کردن تمام مدارس کارساز نبوده است و روز یک‌شنبه ٢٣ بهمن و پس از پنج روز تعطیلی، دوباره مسمومیت دانش‌آموزان خبرساز شده است.
این پژوهشگر با اشاره به نگرانی خانواده‌ها از ریشه این مسمومیت‌های سریالی، تأکید کرد که تمرکز این وقایع بر مدارس دخترانه، «ظن خرابکاری ناشی از دیدگاه‌های طالبانی» را تقویت می‌کند.
مرادی در تحلیل خود به منع دختران از تحصیل در افغانستان با توجیهات دینی و علاقه برخی تندروهای مذهبی در ایران به «منش طالبانی» با استدلال اجرای اسلام واقعی اشاره کرده و نوشت که احتمالا هدف از این مسمومیتها، «ایجاد ترس و وحشت برای دختران و خانواده‌هایشان و مانع‌تراشی برای تحصیل آنان» است:
امروزه عملگرایی طرفداران تفکرات طالبانی در حوزه زنان در قم و ایران را نیز به عنوان یکی از مؤلفه‌های تهدیدکننده و برهم‌زننده امنیت ملی باید لحاظ کرد.
اسیدپاش‌ها و مسموم‌کننده‌ها: تلاش برای ارعاب زنان
اسیدپاشی به صورت زنان در اصفهان در مهر ماه سال ۹۳، همزمان با ارائه طرح امر به معروف و نهی از منکر در مجلس ایران صورت گرفت و بسیاری از منتقدان، این اسیدپاشی‌ها را نتیجه سیاست‌های حکومتی تحت لوای امر به معروف و نهی از منکر علیه زنان دانستند و آن‌چه «بدحجابی» تلقی می‌شود.
خبرهای غیررسمی از آسیب دیدن ۱۵ تن در این اسیدپاشی‌ها حکایت داشتند اما خبرگزاری‌های رسمی ایران این قربانیان را چهار نفر عنوان کردند که یکی از آنان جان سپرد.
وضعیت مرموز مسمویت دانش‌آموزان دختر در قم برای بسیاری یادآور اسیدپاشی‌های مشکوک اصفهان است که هیچ‌گاه عاملان آن معرفی نشدند
مقامات حکومتی جمهوری اسلامی در پی بازتاب گسترده خبر اسیدپاشی‌ها در اصفهان ابتدا سعی در محدود نشان دادن آن داشته و مدام از «عامل» این اسیدپاشی‌ها سخن می‌گفتند و نه احتمالاً «عوامل» آن.
با اینکه اعلام شد یک نفر در ارتباط با این اسیدپاشی‌ها دستگیر شده، اما در هشت سال گذشته این پرونده به هیچ سرانجامی نرسیده است.
نظر به اینکه احتمالا در مورد ماجرای مسموم شدن دانش‌آموزان در قم هم قوه قضاییه جمهوری اسلامی عزمی جدی و راسخ برای پیگیری و برخورد با عوامل احتمالی آن ندارد -چرا که یک معلم را به دلیل پخش یک آهنگ در کلاس در عرض ۲۴ ساعت به عذرخواهی وامی‌دارند اما علت چنین مسأله حیاتی‌ای هنوز روشن نشده است- به نظر می‌رسد ضرورت دارد دانش‌آموزان و والدینشان به اطلاع‌رسانی جدی درباره این ماجرا بپردازند، با وعده رسیدگی مسئولان فریفته نشوند و تحت تأثیر فشارهای امنیتی قرار نگیرند.
توضیح عکس: تجمع خانواده های دانش آموزان مسموم شده در مقابل فرمانداری قم
برگرفته ای از سایت رادیو زمانه، ۲۴ فوریه ۲۰۲۳