مقامات وزارت گردشگری و آثار باستانی مصر به تازگی از یک طومار «کتاب مردگان» به قدمت ۲ هزار سال رونمایی کرده‌اند که در گورستان سقاره قاهره کشف شده است.
باستان‌شناسان پیشتر پاپیروس ۱۶ متری کتاب مردگان را در یک تابوت در مقبره‌ای در نزدیکی هرم پلکانی جوزر در «منف» پایتخت مصر باستان پیدا کرده بودند، اما این برای اولین بار است که تصاویری از آن برای عموم منتشر می‌شود.
اما این کتاب مردگان چیست و درون آن چه چیزهایی می‌توان یافت؟
کتاب مردگان نسخه مصوری از دست‌نوشته‌ها، شامل اوراد و طلسم‌ها است که در زمان مصر باستان برای کمک به متوفیان در زندگی پس از مرگ در آئین خاکسپاری مورد استفاده قرار می‌گرفت.
برای مصریان باستان غیرعادی نبود که کتاب مردگان را با متوفی دفن کنند، اما در آن زمان آن را اینچنین نمی‌نامیدند. اصطلاح «کتاب مردگان» در واقع توسط باستان‌شناسان مدرن و برای اشاره به مجموعه نوشته‌های مصریان باستان درباره آئین‌های خاکسپاری و هدایت مردگان پس از مرگ ابداع شد.
از این متون برای نخستین بار در دوران پادشاهی نوین مصر در حدود سال ۱۵۰ پیش از میلاد استفاده شد و کاربرد آن‌ها حدود ۲۰۰ سال یعنی تا سال ۵۰ پس از میلاد ادامه داشت. در حال حاضر نسخه‌های متعددی از کتاب مردگان به جا مانده است که بخش قابل توجهی از آن‌ها در موزه لندن نگهداری می‌شوند.
کشف پاپیروس باستانی ۱۶ متری حاوی طلسم‌هایی از کتاب مردگان در مصر
کشف آرامگاه ملکه نئیت در منطقه «سقاره» مصر
متن کتاب مردگان جدید به خط هیراتیک نوشته شده است. این خط در واقع از خط هیروگلیف یا کاهنی گرفته شده است. این پاپیروس با جوهر سیاه و قرمز نوشته شده است و پژوهشگران می‌گویند کیفیت نوشته نشان می‌دهد که توسط یک متخصص نوشته شده است.
دبیرکل شورای عالی آثار باستانی مصر پیشتر گفته بود که این پاپیروس در لابراتوار مرمت موزه «تحریر» مصر بازسازی شده و «پاپیروس وزیری ۱» لقب گرفته است.
پاپیروس وزیری ۱ در تابوت فردی به نام «اهمسه» یافت شده است که حدود ۳۰۰ سال پیش از میلاد در مقطع زمانی نزدیک به آغاز سلسله بطلمیوسی (سلسله‌ای از فراعنه که از نسل یکی از سرداران اسکندر مقدونی بود) زندگی می‌کرد و پس از مرگ در نزدیکی هرم پلکانی جوزر، مشهورترین فرعون مصر باستان از دودمان سوم، در گورستان سقاره دفن شد. مردم مصر باستان علاقه داشتند که در نزدیکی اهرام فراعنه مرده دفن شوند. محققان می‌گویند نام این مرد حدود ۲۶۰ بار در پاپیروس ذکر شده است.
با وجود حجم بالای طومار تازه کشف‌شده، متون طولانی‌تری از کتاب مردگان مصر وجود دارند. به عنوان مثال یک نسخه پاپیروسی دیگر از کتاب مردگان که اکنون در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود ۳۷ متر طول دارد.
طومار پاپیروس کشف‌شده حدود ۱۶ متر طول داردوزارت گردشگری و آثار باستانی مصر
در داخل کتاب مردگان تصاویر متعددی وجود دارد که هر کدام بخشی از جهان پس از مرگ را نشان می‌دهد. برای مثال تصویری از ازیریس، خدای مردگان در مصر باستان، به چشم می‌خورد در حالی که با تاجی بر سر بر تخت نشسته و در مقابل او هدایایی چیده شده است. در داستان‌های اساطیری مصری ازیریس به دست برادرش «ست» به قتل رسید، اما پس از مرگ به زندگی بازگشت. چیزی که مصریان باستان امیدوار بودند در زندگی پس از مرگ برای آن‌ها نیز اتفاق بیافتد.
در تصویر همچنین موجودی به چشم می‌خورد که با پوزه‌ای بلند، مانند سگ روی پاهای عقبی خود نشسته است. پژوهشگران می‌گویند این جانور احتمالا«آموت» (به معنی روح‌خوار) باشد. آموت در جهان مردگان می‌زیست و در پای ترازوی عدالت تالار ازیریس می‌نشست. این ماده‌دیو که نیمی از بدنش شیر، نیم دیگر اسب آبی و سری به شکل تمساح داشت، هرکسی را که شایسته زندگی پس از مرگ نبود می‌بلعید.
مطابق روایت کتاب مردگان، هنگامی که فردی جان می‌سپرد در مقابل ترازوی عدالت تالار ازیریس مورد آزمون قرار می‌گرفت تا معلوم شود آیا می‌تواند به جهان پس از مرگ وارد شود یا نه. برای این کار در یک کفه ترازو قلب او (جایگاه حقیقت در فرهنگ مصر باستان)، و در کفه دیگر پر حقیقت متعلق به «ماعت» الهه حقیقت قرار می‌گرفت. اگر کفه ترازو پایین‌تر از کفه پر حقیقت می‌ایستاد، این نشانه ناپاکی فرد بود و آموت با بلعیدن قلبش دیگر نمی‌گذاشت این شخص وارد دنیای پس از مرگ شود.
وزارت گردشگری و آثار باستانی مصر
خدای آموت نشسته در برابر ازیریس در کتاب مردگان به چشم می‌خوردوزارت گردشگری و آثار باستانی مصر
در کتاب مردگان همچنین طبقی از هدایا دیده می‌شود که پشت آن یک زن و شوهر ایستاده‌اند و در حال ستایش خدایان مصری هستند. محققان می‌گویند این زوج ممکن است «اهمسه» و همسرش (که نامش مشخص نیست) باشند. با اینکه اطلاعات زیادی از «اهمسه» در دست نیست، اما گمان می‌رود به اندازه‌ای ثروتمند بوده که توانسته هزینه تهیه نسخه مفصلی از کتاب مردگان را برای شخص خودش بپردازد.
در تصاویر کتاب همچنین گاوهایی دیده می‌شوند که به نظر می‌رسد قربانیان پیشکشی برای خدایان باشند. همچنین قایق‌هایی نیز در کتاب مردگان رسم شده‌اند که برای جابجایی در جهان زیرزمینی به کار می‌روند.
مقامات مصری می‌گویند یک طومار پاپیروسی دیگر را به نام «پاپیروس وزیری ۲» کشف کرده‌اند، اما هنوز مراحل مرمت آن کامل نشده است.
برگرفته ای از سایت یورونیوز (اتحادیه اروپا) به زبان فارسی، ۲۷ فوریه ۲۰۲۳