علیرضا صلواتی
ایندیپندنت-بازارهای مالی در هفته گذشته، هفته کم‌تلاطمی را سپری کردند و نوسان اکثر بازارهای مالی زیر یک درصد بود. سکه بهار آزادی در طول هفته گذشته با کاهش ۰.۶ درصدی، به ۴ میلیون و ۱۱۵ هزار تومانی رسید. با ثبت این بازده، دارندگان سکه طلا از ابتدای امسال بازدهی منفی ۶ درصدی ثبت کردند. یک گرم طلای ۱۸ عیار نیز با رشد ۰.۶ درصدی به قیمت ۳۹۹ هزار و ۵۰۰ تومان رسید که بازده آن را از ابتدای امسال به منفی ۶ درصد رسانده است. در بازار ارز نیز نوسانات ناچیز بود. دلار این هفته در همان حدود هفته گذشته معامله شد و تنها ۰.۳ درصد بازدهی مثبت ثبت کرد. با ثبت این بازدهی، دلار از ابتدای امسال ۱۳.۷ درصد از ارزش خود را از دست داده است. یورو نیز با ثبت بازدهی هفتگی منفی ۱.۱ درصدی، از ابتدای امسال در حدود ۹ درصد از ارزش خود را از دست داده است. اما در میان تمامی بازارها، بانک و بورس همچنان پیشتازی می‌کنند. با در نظر گرفتن نرخ سود ۲۰ درصد سالیانه، افرادی که پول خود را در بانک نگهداری می‌کردند از ابتدای امسال ۷.۱ درصد بازدهی مثبت نصیب خود کردند.
شکستن چندین باره شاخص کل:
بورس تهران در هفته گذشته بازدهی مثبت ۰.۶ درصدی داشت. این بار نیز بورس تهران توانست برای چندمین بار در طول سال جاری، رکورد جدیدی را ثبت کند. شاخص کل در پایان معاملات روز چهارشنبه با ثبت عدد ۲۵۴۴۴۶ واحد، رکورد جدیدی را برای خود ثبت کرد. همچنین، بازدهی بورس از ابتدای امسال به بیش از ۴۲ درصد رسیده است. با ثبت این بازدهی، بورس تهران توانست تنها در ۵ ماه، بازدهی‌ای معادل دو سال سود سپرده نصیب سرمایه‌گذاران خود کند. باید دید بازار سرمایه در ادامه سال به چه سمتی حرکت خواهد کرد. در ادامه، به بررسی حوادث و رویدادهای ایران و نقش آن در بورس تهران می‌پردازیم.
رکود شدید بازار مسکن در تهران:
گزارش تیرماه بازار مسکن شهر تهران، توسط بانک مرکزی اعلام شد. این گزارش نشان از رکود شدید در بخش مسکن شهر تهران دارد. در تیرماه سال ۹۶ تعداد آپارتمان‌های معامله شده ۱۴۵۳۳ واحد بود، اما آن رقم در سال ۹۷ با کاهش ۷ درصدی به ۱۳۵۱۴ واحد رسید، و اکنون در سال ۹۸ با کاهش ۶۴.۶ درصدی، به ۴۷۹۰ واحد رسیده است. در واقع، معاملات بازار مسکن در شهر تهران در حدود یک سوم سال ۹۶ است. از منظر قیمت، متوسط قیمت هر مترمربع مسکن در شهر تهران نسبت به مدت مشابه در سال گذشته، نزدیک به ۹۱.۵ درصد رشد داشته است. این در حالی است که این رقم نسبت به ماه گذشته تنها ۰.۴ درصد رشد داشته است. کاهش شدید معاملات مسکن در کنار تثبیت نرخ، از نشانه‌های رکود سنگین و کاهش نرخ در بازار مسکن شهر تهران است.
به نظر می‌رسد که این خبر برای شرکت‌هایی که دارایی ملکی مازاد خود را حراج کرده‌اند، خبر خوبی نباشد. با این اخبار، بعید است که دارایی ملکی شرکت‌ها به‌سادگی فروش رود. از طرفی، گروه انبوه‌سازی هم با مشکلاتی در فروش ساختمان‌های خود همراه خواهد بود. در گروه املاک تجاری، کار بسیار سخت‌تر است. شرکت‌های سازنده املاک تجاری با مشکلات بسیاری در زمینه فروش و اجاره املاک خود روبه‌رو هستند. افتتاح دو ابرپروژه «ایران مال» در غرب تهران و «اطلس مال» در شرق تهران، کار را برای فروش املاک تجاری با مشکلات زیادی همراه کرده است. در زمینه فروش املاک مسکونی نیز، تمرکز این شرکت‌ها باید ساخت خانه‌هایی با متراژ کم باشد. بنا به آمار بانک مرکزی، نزدیک به ۱۴.۶ درصد از معاملات انجام شده در تیرماه ۹۸ برای خانه‌هایی با متراژ ۵۰ تا ۶۰ متر، و ۱۳.۸ درصد نیز برای خانه‌هایی با متراژ ۶۰ تا ۷۰ متر بوده است. بر این مبنا، نزدیک به ۲۸ درصد از خانه‌های معامله شده در شهر تهران، متراژی مابین ۵۰ تا ۷۰ متر داشته‌اند.
به نظر می‌رسد که در میان گروه انبوه‌سازان، خرید سهام شرکت‌های تولیدکننده واحدهای مسکونی کم‌متراژ، بیشتر از سایر شرکت‌های هم‌گروه آن، بازده داشته باشد.
حذف چهار صفر از واحد ارز ملی:
در هفته گذشته مصوبه حذف چهار صفر از ارز ملی به تصویب هیات دولت رسید و برای اجرا، باید در مجلس و شورای نگهبان نیز به تصویب برسد. حذف صفر از پول‌های ملی در کشورهای مختلف جهان سابقه داشته است. ترکیه، زیمباوه، ونزوئلا، برزیل و …، از جمله کشورهایی هستند که صفرهای پول خود را حذف کرده‌اند. این اتفاق، تأثیر واقعی در اقتصاد ندارد و بیشترین اثر آن در خواناتر شدن عددها و حفظ شأن پول ملی آن کشور است. درحالی‌که قیمت دلار در حدود ۱۲۰۰۰۰ ریال شده است، عملا هر فرد و توریستی که به‌تازگی با ایران آشنا میشود و در ایران پول خود را تبدیل به ریال می‌کند، به حس ناخوشایندی نسبت به آن کشور دست می‌یابد. ازاین‌رو، با حذف صفرهای اضافه، هم به خواناتر شدن عددها می‌توان کمک کرد و هم بر اعتبار کشور در سطح بین‌المللی افزود. در بازار سرمایه نیز حذف صفرها موجب خواناتر شدن ترازنامهها و صورت‌های مالی شرکت‌های بورسی میشود.
صادرات بنزین برای نخستین بار:
اولین محموله بنزین صادراتی عرضه‌شده در تاریخ بورس انرژی، در روز چهارشنبه مورد معامله قرار گرفت. در روز چهارشنبه ۹ مرداد ۱۳۹۸، ۱۰هزار تن بنزین با اکتان ۹۱ برای فروش در رینگ صادراتی عرضه شد که از این میزان، ۳ هزار تن آن با قیمت هر تن ۵۸۱ دلار به فروش رسید. در این معامله، بنزین با استاندارد یورو ۵ با مشخصات تحویل در انبار پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس برای حمل زمینی به مقصد افغانستان در هر لیتر ۴۳ سنت قیمت‌گذاری شد. با توجه به قیمت نزدیک به ۵۰ سنتی هر لیتر بنزین در جهان و با فرض هزینه‌های جانبی، می‌توان گفت که این قیمت (۴۳ سنت) تفاوت چندانی با قیمت جهانی ندارد. هفت هزار تن از این محصول نیز که در معاملات روز چهارشنبه به فروش نرسید، قرار است در روز شنبه حراج شود.
با تعیین نرخ ۴۳ سنت برای هر لیتر بنزین، می‌توان گفت که با در نظر گرفتن هزینه‌های مربوط به پخش و سود جایگاه، قیمت هر لیتر بنزین در جایگاه‌ها در حدود ۵۰ سنت تخمین زده میشود. با فرض قیمت ۱۲ هزار تومان برای دلار، قیمت هر لیتر بنزین در حدود ۶ هزار تومان برآورد میشود. این در حالی است که مردم تنها یک ششم این مبلغ را پرداخت می‌کنند. چنانچه بنزین به قیمت جهانی فروش رود، می‌تواند درآمد عظیمی برای دولت و مردم به ارمغان آورد. همچنین، صنعت پالایشگاهی کشور نیز از این طریق جان دوباره‌ای خواهد گرفت و شاید شاهد خصوصی‌سازی تولید بنزین در کشور باشیم. از طرف دیگر، فروش بنزین موجب کاهش کسری بودجه دولت میشود. این امر نیز نگرانی‌های زیادی برای مسئولان به همراه دارد.
کسری ۱۵۰ هزار میلیارد تومانی بودجه:
در مصوبه اخیر سران قوا، کسری بودجه دولت در حدود ۱۵۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده است. این رقم در حدود ۳۰ درصد از بودجه سال جاری کشور را در بر می‌گیرد. چنانچه دولت از ابتدای امسال ارز را با قیمت نیمایی به فروش می‌رساند، امسال مشکل خاصی در زمینه کسری بودجه نداشت. اما با فروش ارز به قیمت ۴۲۰۰، مشکلات زیادی در زمینه تامین بودجه کشور وجود دارد. از همین رو، در نشست سران قوا مصوب شد تا دولت نیمی از کسری بودجه خود را در چهارچوب صرفه‌جویی، و نیم دیگر را از طریق ۴ روش زیر تأمین کند:
۱- واگذاری و مولدسازی دارایی‌های دولت توسط وزارت اقتصاد: ۱۰ هزار میلیارد تومان
۲- ۵۰ درصد موجودی حساب ذخیره ارزی: ۴ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان
۳- فروش اوراق مالی اسلامی مازاد قانون بودجه ۹۸: ۳۸ هزار میلیارد تومان
۴- برداشت از حساب مخصوص نزد صندوق توسعه ملی: ۴۵ هزار میلیارد تومان
تامین مالی دولت از طریق اوراق مالی، نگرانی‌های زیادی را همراه دارد. با توجه به نرخ بسیار بالای تأمین مالی از بازار، دولت بابت استقراض از بازار باید سالانه نزدیک به ۲۵ درصد بهره بپردازد. در کنار این، با افزایش استقراض، نرخ بهره حتی بالاتر نیز می‌رود. افزایش نرخ بهره، خبر بدی برای بورس تهران است. با افزایش نرخ بهره، تقاضا در بازار سرمایه افت خواهد داشت و روند چهار سال گذشته تکرار خواهد شد. به همین دلیل، به نظر می‌رسد که استفاده از شیوه‌هایی که در جلسه سران قوا برای رفع کسری بودجه دولت بیان شده است، تبعات بدی را برای آینده ایران همراه داشته باشد. آزادسازی انرژی و ارز یکی از روش‌های مناسب برای برطرف کردن کسری بودجه سال کنونی است.
بازار بورس در هفته آتی:
به نظر می‌رسد که آرامش این روزهای بازارهای مالی، بیشتر تداوم یابد. بعد از رشد بی‌سابقه قیمت ارز و بازار سرمایه در سال گذشته، بازارهای مالی به مقطع استراحت رسیده‌اند. بورس تهران نیز بعد از رشد ۴۲ درصدی از ابتدای امسال، در حدود یک ماه گذشته حول رقم ۲۵۰ هزار واحد، در حال نوسان است. با توجه به آرامش در بازار ارز و اخباری گرد راه‌اندازی بازار متشکل ارزی از عید قربان، به نظر می‌رسد که آرامش در بازارهای مالی کماکان حکم‌فرما باشد.