کارشناسان معتقدند که کرم ضدآفتاب، چه به شکل اسپری، لوسیون، ژل یا کرم، بخش ضروری مراقبت روزانه از پوست است. به گفته بنیاد سرطان پوست، کرم ضدآفتاب اولین عاملی است که از «دی‌ان‌ای» (DNA) سلول‌های پوست در مقابل آفتاب‌سوختگی محافظت می‌کند و می‌تواند باعث پیشگیری از پیری زودرس پوست و ایجاد سرطان پوست شود.
اما ضدآفتاب چگونه عمل می‌کند؟ در ادامه این مطلب به ترکیبات خاص ضدآفتاب و نحوه عمکرد آن در برابر آفتاب می‌پردازیم.
ضدآفتاب حاوی چیست؟
اشعه‌های فرابنفش UVA و UVB که از نور خورشید و تخت‌های سولاریوم ساطع می‌شوند، انواع نورهایی‌اند که در طیف الکترومغناطیس بین نور مرئی و اشعه ایکس قرار می‌گیرند. به گفته بنیاد سرطان پوست، چشم انسان نمی‌تواند این پرتوها را ببیند، زیرا طول موج آن‌ها از نور مرئی کوتاه‌تر است.
محصولات ضدآفتاب ترکیبی از مواد شیمیایی‌اند که از سوختن پوست در مقابل اشعه‌های فرابنفش جلوگیری می‌کنند. اما همه ضدآفتاب‌ها به یک روش این محافظت را انجام نمی‌دهند.
طبق گفته انجمن شیمی آمریکا، اکثر ضدآفتاب‌ها با فرمول مشابهی تولید می‌شوند. حداقل نیمی از یک ضدآفتاب معمولی از عوامل تثبیت‌کننده مانند حلال‌ها، نگهدارنده‌ها، عوامل غلیظ‌کننده و روان‌کننده ساخته شده است. این ترکیبات نقش تعیین‌کننده‌ای در کیفیت محصول، غلظت و افزایش عمر مفید آن ایفا می‌کنند.
به گفته انجمن شیمی آمریکا، ترکیبات محافظت‌کننده در مقابل نور خورشید، تقریبا ۲۰٪ فرمول یک ضدآفتاب معمولی را تشکیل می‌دهند.
لایو ساینس به نقل از ترنس چانگ، بیوشیمیدان و دانشمند آرایشی در نورفولک انگلستان، نوشت: محصولات ضدآفتاب عمدتا حاوی دو نوع ماده فعال‌اند. فیلترهای شیمیایی UV که به‌عنوان فیلترهای ارگانیک نیز شناخته می‌شوند، و فیلترهای فیزیکی یا معدنی UV. (توجه داشته باشید که واژه «ارگانیک» در اینجا یک اصطلاح شیمی است و به این واقعیت اشاره دارد که این فیلترها پیوندهای کربنی دارند، در حالی که ترکیبات «غیرارگانیک» بدون پیوند کربن-هیدروژن‌اند و معمولا هیچ کربنی ندارند. در اینجا کلمه ارگانیک به روش تولید، چنانچه که در صنایع غذایی به کار می‌رود، اشاره ندارد.)
به گفته چانگ، تفاوت اصلی بین فیلترهای ضدآفتاب در نحوه پیشگیری از نفوذ اشعه‌های مضر UV به پوست است.
ضدآفتاب شیمیایی چگونه کار می‌کند؟
ضدآفتاب شیمیایی یا ارگانیک حاوی عواملی‌اند که اشعه فرابنفش را جذب کرده و انرژی آن را به گرما تبدیل می‌کنند که از طریق پوست دفع می‌شود. آووبنزون، اکتینوکسات و اکسی بنزون چند نمونه از فیلترهای شیمیایی UV محسوب می‌شوند.
اگرچه سازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا (FDA) بی‌خطر بودن فیلترهای شیمیایی اشعه فرابنفش را تایید کرده است، اما گاهی اوقات در‌مورد خطرات بالقوه آن‌ها برای سلامتی، نگرانی‌هایی مطرح می‌شود. به‌عنوان مثال، یک مطالعه کوچک در سال ۲۰۱۹ نشان داد که این مواد شیمیایی می‌توانند از طریق پوست به گردش خون وارد شوند، اما دقیقا مشخص نیست که آیا این مواد بر روی بدن اثرات منفی دارد یا خیر.
به گزارش «کانسیومر ریپورت» (Consumer Reports)، در مورد اکسی بنزون به‌طور خاص نگرانی‌هایی مطرح شده است که می‌تواند عملکرد هورمون‌های خاصی را در موش‌هایی که با آن تغذیه می‌شوند، مختل کند، اما اثرات مشابهی در انسان‌هایی که به صورت موضعی از ضدآفتاب استفاده می‌کنند مشاهده نشده است.
به همین دلیل، انجمن اطفال آمریکا توصیه می‌کند با توجه به اینکه سیستم غدد درون‌ریز تولید‌کننده هورمون در کودکان کامل نشده است، از کرمهای ضدآفتاب حاوی اکسی بنزون برای آن‌ها استفاده نشود. البته این انجمن تاکید می‌کند که هر کرم ضدآفتابی بهتر از هیچی است و باید اقدام‌های لازم برای پیشگیری از آفتاب سوختگی انجام شود.
دکتر راج آرورا، پزشک زیبایی مستقر در اگام انگلستان، در ایمیلی به لایو ساینس نوشت که ضدآفتاب‌های شیمیایی باید جذب پوست شوند تا محافظت کافی داشته باشند، به همین دلیل رد سفیدی که ویژگی ضدآفتاب‌های معدنی است، از خود به جا نمی‌گذارند. در عین حال، آن‌ها برای محافظت موثرتر، حدود ۲۰ دقیقه زمان احتیاج دارند تا به لایه‌های عمیق‌تر پوست برسند.
به گفته دکتر آرورا، ضدآفتاب‌های شیمیایی به خاطر گرمایی که آزاد می‌کنند، ممکن است برای افراد مبتلا به روزاسه، آکنه و سایر بیماری‌های التهابی پوستی مناسب نباشند. علاوه بر این طبق گفته هاروارد هلث، کرمهای ضدآفتاب شیمیایی ممکن است واکنش‌های حساسیتی ایجاد کنند که می‌تواند باعث بدتر شدن وضعیت رنگدانه‌های پوست شود.
ضدآفتاب‌های شیمیایی اغلب برای محافظت در برابر اشعه‌های UVA و UVB طراحی می‌شوند. اما طبق گفته «استیت پیرلز»، از آنجایی که برخی از فیلترهای شیمیایی فقط در مقابل UVB از پوست محافظت می‌کنند و برخی فقط از UVA، در طراحی فرمولاسیون ضدآفتاب باید از چندین فیلتر UV استفاده شود تا محافظت کامل انجام شود.
به گفته دکتر چانگ، یک نقطه ضعف بالقوه ضدآفتاب‌های شیمیایی این است که ترکیبات آن‌ها در آب حل نمی‌شوند و ممکن است باعث چسبیدن آن‌ها به موجودان آبزی یا نرم‌تنان شود و تهدید بالقوه‌ای برای اکوسیستم دریایی باشد. به دنبال چنین احتمالی، استفاده از ضدآفتاب‌های حاوی اکسی بنزون و اکتینوکسات در سواحل هاوایی، برای محافظت از صخره‌های مرجانی ممنوع است.
ضدآفتاب‌های معدنی چگونه کار می‌کنند؟
ضدآفتاب‌های معدنی که به اسم فیزیکی نیز شناخته می‌شوند، فیلترهای معدنی UV دارند که روی سطح پوست قرار می‌گیرند و مثل یک مانع فیزیکی عمل می‌کنند. به گفته «استیت پیرلز»، ترکیبات معدنی ضدآفتاب مانند اکسید روی (زینک اکساید) و دی اکسید تیتانیوم (تیتانیوم دی‌اکساید)، با بازتاب و پراکندن اشعه فرابنفش مانند یک لباس عمل می‌کنند.
دکتر آرورا معتقد است به همین دلیل ضدآفتاب‌های فیزیکی به محض استفاده موثرند و محافظت خوبی در مقابل اشعه‌های UVA و UVB ارائه می‌دهند. از سوی دیگر، چنانچه از فیلترهای معدنی در فرمول‌هایی با «اس‌پی‌اف» (SPF) بالا (فاکتور محافظت در برابر نور خورشید) استفاده شوند، می‌توانند رنگ سفید نامطلوبی روی پوست ایجاد کنند. به گفته او، تمدید این ضدآفتاب‌ها ضروری است، زیرا عرق و تماس با آب می‌توانند باعث شوند کرمهای ضدآفتاب معدنی به راحتی از بین بروند.
چانگ نیز فیلترهای معدنی ضدآفتاب را نسبت به همتایان ارگانیک خود پایدارتر می‌داند، به این معنی که آن‌ها مدت‌زمان بیشتری کیفیت محافظتی خود را حفظ می‌کنند. او همچنین می‌گوید فیلترهای معدنی به‌خاطر اینکه گرمای کمتری تولید می‌کنند و مولکول‌های درشت‌تری دارند که نفوذ آن‌ها را به پوست کمتر می‌کند، احتمالا برای کسانی که پوست حساسی دارند، کمتر تحریک‌کننده خواهند بود.
چه ترکیبات دیگری در ضدآفتاب به محافظت در برابر آفتاب کمک می‌کنند؟
اگر چه نقش محافظت در مقابل اشعه‌های UV به عهده فیلترهای ضدآفتاب است، اما آن‌ها تنها مواد موثر در فرمول‌های ضدآفتاب نیستند. بسیاری از کرمهای ضدآفتاب ترکیباتی دارند که به کاهش آسیب‌های پوستی ناشی از اشعه فرابنفش کمک می‌کنند. به‌عنوان مثال، اشعه‌های UVA می‌توانند رادیکال‌های آزاد تولید کنند. رادیکال‌های آزاد ذرات بسیار واکنش‌پذیری‌اند که می‌توانند به DNA سلول‌های پوست آسیب برسانند و در نتیجه خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش دهند.
به گفته «استیت‌پیرلز»، برای مقابله با این مورد، بسیاری از کرمهای ضدآفتاب حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی‌اند که اثر رادیکال‌های آزاد را خنثی می‌کنند، و آنزیم‌های ترمیم‌کننده DNA و پروتئین‌هایی که به ترمیم DNA آسیب‌دیده کمک می‌کنند، ارائه می‌دهند. ویتامین سی، ای و همچنین برخی ترکیبات گیاهی از جمله آنتی‌اکسیدان‌هایی‌اند که در ترکیبات ضدآفتاب استفاده می‌شوند.
به گفته چانگ، برخی عوامل گیاهی مانند عصاره چای سبز، روغن هسته انگور و اسید فرولیک فواید آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهاب دارند. اگرچه از این ترکیبات به‌خاطر هزینه بالا و اثرات نامطلوب احتمالی در غلظت‌های بالا، به‌عنوان عوامل محافظت در برابر آفتاب استفاده نمی‌شود، اما آن‌ها می‌توانند مقدار محافظت ضدآفتاب را بالا ببرند و عملکرد فیلترهای UV را تکمیل کنند.
SPF چیست؟
«اس‌پی‌اف» فاکتور محافظت در برابر آفتاب است که به میزان محافظت یک محصول در برابر آفتاب‌سوختگی اشاره می‌کند. توجه داشته باشید که طبق گفته انجمن غذا و داروی ایالات متحده، این فاکتور فقط برای اندازه‌گیری محافظت در مقابل UVB است، و ضدآفتاب‌هایی که در مقابل هر دو گروه اشعه‌های UVA و UVB نقش محافظتی دارند، برچسب «طیف وسیع» (Broad Spectrum) دارند.
طبق گفته انجمن پوست آمریکا، عدد SPF یک محصول مدت زمان محافظت از پوست در مقابل آفتاب‌سوختگی را تعیین می‌کند. به‌عنوان مثال، ضدآفتابی با SPF۱۵ برای فردی که بدون محافظت در برابر آفتاب در عرض ۲۰ دقیقه می‌سوزد، طبق فرمول (عیار محافظتی ۱۵ ضرب در ۲۰ دقیقه = ۳۰۰ دقیقه)، حدود پنج ساعت محافظت می‌دهد. انجمن غذا و داروی ایالات متحده خاطرنشان می‌کند که این زمان ممکن است با توجه به زمان روز و موقعیت جغرافیایی هر فرد متفاوت باشد.
طبق قوانین فعلی انجمن غذا و داروی ایالات متحده، محصولاتی که عبارت «طیف وسیع» روی آن‌ها ذکر نشده، یا حداقل SPF۱۵ را ندارند، باید برچسب هشدار‌دهنده‌ای داشته باشند، که نشان دهد این محصول در مقابل آفتاب‌سوختگی کمک می‌کند، اما از سرطان پوست یا پیری زودرس خیر.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی،۴ ژوئن ۲۰۲۳