گسترش نوحه‌های انتقادی اعتراضی و تغییرات در مراسم محرم امسال، به ویژه آثار اعتراضات زن، زندگی، آزادی بر این مراسم، برخی مقام‌های جمهوری اسلامی را به واکنش واداشته است.
رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم برخی نوحهخوانها و سینه‌زن‌ها را «دشمن شاد کن» نامید و گفت آنها «در مسیری سینه‌می‌زنند که رادیوها و رسانه‌های بیگانه حرف و شعارشان را پخش کنند.» همزمان مدیرکل ارشاد اسلامی یزد تعدادی از نوحهخوانها و مداحان این شهر را در ردیف «شیطان و یارانش» قرار داد، آنها را به ایجاد «انحراف در عزاداری محرم» متهم کرد و گفت که برای برخی نوحه‌ها «رسانه یزید هم کف» می‌زند.
هاشم حسینی بوشهری، عضو مجلس خبرگان و رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در واکنش به نوحه‌های اعتراضی، گفت: «برخی برای امام حسین نوحه سرایی می‌کنند، اما به گونه دیگری دشمن شاد کن می‌شوند، به سر و سینه هم می‌زنند اما در مسیری سینه زنی می‌کنند که رادیوها و رسانه‌های بیگانه حرف و شعارشان را بازتاب دهند.»
رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، بزرگترین تشکل روحانیان حامی حکومت در قم، مداحانی که در محرم سال جاری نوحه‌هایی با مضمون انتقادی و اعتراضی خوانده‌اند را به «دنیا طلبی» متهم کرد.
حسینی بوشهری همچنین از ریزش مدیران حکومتی نیز ابراز نگرانی کرد و گفت: «آنهایی که سخت به ریاست طلبی چسبیده‌اند، من نگران این افراد هم هستم که صحنه را خالی کنند، برخی‌ها وقتی به ریاست می‌رسند فکر می‌کنند خبری است و برای رسیدن به ریاست هر کاری می‌کنند» در حالی که «در عاشورا موضوع ثبات در دین و استقامت» بود.
همزمان احسان عابدی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان یزد در واکنشی مستقیم و شدیداللحن به نوحه‌های اعتراضی چند هیئت مذهبی شهر یزد، در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «خیمه حسین آنجاست که به قول مرتضی مطهری شمر زمانه را آشفته کند نه آنجا که رسانه یزید هم برایش کف بزند.»
احسان عابدی همچنین نوحه‌های اعتراضی برخی از مداحان در محرم سال جاری به ویژه نوحه‌های برخی هیئت‌های یزد را «تحریف» خواند و افزود: «صد‌ها سال است تحریف‌ها می‌آید و میرود؛ آنچه که پابرجا مانده نام و یاد کربلاست و ذکر مصائب خاندان پیامبر اسلام» است.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان یزد حتی مداحانی که نوحه‌های انتقادی یا اعتراضی خوانده‌اند از جمله برخی نوحه‌خوان‌های یزد را در ردیف «شیطان و یارانش» قرار داد و نوشت: «شیطان و یارانش ناامید از خاموشی نور عشق حسین، برای ایجاد انحراف و تحریف در عزاداری شیعیان تلاش می‌کنند.»
نوحه‌های یزد که به عنوان شهری مذهبی شناخته می‌شود به ویژه پس از اعتراضات جنبش سبز در سال ۱۳۸۸ مورد توجه قرار گرفت و در سال‌های اخیر با وجود فشارهای پیدا و پنهان به هیئت‌ها، نوحه‌های انتقادی و در مواردی اعتراضی در برخی هیات‌های این شهر با حضور جمعیت گسترده، با همخوانی و نظم ویژه‌ای اجرا شده است.
در محرم امسال، نوحه هیئت فهادان یزد از جمله نوحه‌هایی است که مورد توجه کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار گرفت، نوحه‌ای تاکید دارد که «شود از بیخ و بن خراب، کاخی که به خون آباد است.»
یک مداح به نام مسعود حافظی‌فرد نیز در هیئت بعثت یزد، نوحه‌ای سروده شهاب‌الدين موسوی را خواند است که در بخشی از آن می‌گوید: «ای یزید بی‌کفایت، دین ما این دین نبود، ظلم و بیداد و جنایت، حق مردم این نبود» و در ادامه اشاره می‌کند که «آه مظلومان می‌شود کاری، می‌رسد از راه صبح بیداری.»
نوحه هیئت علقمه امامشهر یزد نیز با مصرع «مصیبت همین بس گلویی به خنجر رسیده» از جمله نوحه‌هایی است که در محرم سال‌جاری مورد توجه کاربران قرار گرفته است.
نوحه هیات شیخداد یزد نیز از جمله نوحه‌هایی است که کاربران آن را ارتباط با اعتراضات ارزیابی کرده‌اند. در متن این نوحه با بیان اینکه «خدایا گواهی راه ما از هم جداست، خدایا گواهی درد ما بی‌انتهاست»، در ادامه تاکید می‌کند که «راه ما سادگی، دین ما آزادگی، زیر بار ستم جان و سر دادگی، رسم خوبان است، شرط انسان است.»
همخوانی «از خون جوانان وطن لاله دمیده» در هیئت بعثت یزد نیز بازتاب‌های گسترده‌ای داشته است.
همزمان ویدئویی از یک نوحه‌خوانی در دزفول در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است که مداح در آن به صراحت از این که با وجود این همه مشکلات اقتصادی، تاکید می‌کند که «اینها همه دغدغه‌شان حجاب است».
مداح دزفولی در ادامه اشاره می‌کند که اینها [مقامات حکومتی] به فقر و اشک و آه کارگران، سفره‌های بدون نان، پدران شرمنده و مادران پریشان توجه ندارند و در مقابل از بیت‌المال» می‌دزند.
نوحه‌های انتقادی و اعتراضی محدود به هیئت‌های یزد و دزفول نیست و در شهرهای دیگر نیز تعدادی از هیات‌های محرم از مضامین اعتراضی استفاده کرده‌اند.
در همین حال نعمت‌الله فاضلی، انسان‌شناس و استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، روز جمعه ۶ مرداد ماه ضمن انتشار مشاهدات خود از برگزاری مراسم محرم در زادگاهش «روستای مصلح آباد» فراهان در استان مرکزی که منطقه‌ای مذهبی و زادگاه آیت‌الله محمدعلی اراکی، مرجع تقلید بلندپایه شیعیان(۱۲۷۳-۱۳۷۳) نیز بوده است، نوشت: در مراسم محرم این روستا «مداحان و تعزیه خوان‌ها از بیان هرگونه رفتار و گفتار که دلالت سیاسی و حمایت از حکومت داشته باشد پرهیز کردند.»
این پژوهشگر در ادامه با اشاره به اینکه «براساس تعداد جمعیتی که در صبح عاشورا به حسینیه آمدند، از این جمعیت هزار نفری حاضر در روستا مصلح‌آباد، دسته زنجیرزن‌ها ۱۸ نفر و دسته سینه‌زن‌ها ۲۱ نفر بودند» افزود: «در گذشته دسته سینه‌زن‌ها تا دویست نفر و زنجیر زن‌ها تا پنجاه شصت نفر بودند.»
آقای فاصلی با بیان اینکه «در مراسم دختران و زنان بدون روسری هم بودند. تعداد آنها زیاد نبود(شش نفر) اما مردم روستا نه تنها آن را نهی نمی‌کردند بلکه کاری به آنها نداشتند و کاملاً برخوردی عادی با آنها شد و فرقی میان زن‌های با روسری و بدون روسری نبود. ضمن اینکه تعداد پرشماری از زنان هم شال به سر داشتند و زنان چادری به ندرت دیده می‌شدند.»
این پژوهشگر با اشاره به اینکه «چیزی که امسال آشکارا دیده می‌شود تغییرات و کاهش کمی و کیفی برگزاری مراسم عاشوراست»، به برخی تفاوت‌ها و شباهت‌های مراسم محرم امسال با سال‌های گذشته اشاره کرد و نوشت: «هر چه بود دیگر آن محرم همیشگی نبود.»
برگرفته ای از سایت رادیو فردا، ۲۹ جولای ۲۰۲۳