چرت نیمروزی عادتی رایج در سراسر جهان است. در حالی که برخی آن را به چشم زیاده‌روی در استراحت و کاهلی می‌بینند، از نظر برخی دیگر برای حفظ سلامت و هشیاری مغز ضروری است.
اما چرت زدن مزایا و معایبی دارد که استیون بندر، استاد دانشگاه ای اند ام تگزاس، در مقاله‌ای که در وب‌سایت کانورسیشن منتشر شده است، به آن می‌پردازد.
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که چرت کوتاه عملکرد ذهن و حافظه را تقویت می‌کند و هشیاری، توجه و زمان واکنش را بهبود می‌بخشد.
چرت‌های کوتاه همچنین با افزایش بهره‌وری و خلاقیت نیز مرتبط است. به نظر می‌رسد چرت زدن تفکر خلاق را تقویت می‌کند و به همین دلیل، برخی شرکت‌ها اتاق‌هایی برای چرت کوتاه نیمروزی کارکنان در نظر گرفته‌اند.
به گفته بندر، مغز از بازه زمانی چرت استفاده می‌کند تا اطلاعاتی را که در طول روز جمع‌آوری کرده است تجزیه و تحلیل کند، و همین توانایی مغز در مشکل‌گشایی را بهبود می‌بخشد. علاوه بر این، چرت کوتاه حتی به افزایش توانایی یادگیری مهارت‌های حرکتی جدید منجر می‌شود زیرا در مدت خواب، این مهارت‌ها در مغز تثبیت می‌شوند.
نویسنده مقاله در ادامه توضیح می‌دهد چرت‌های کوتاه ۲۰ دقیقه‌ای استرس را نیز کاهش می‌دهد اما یادآور می‌شود که چرت‌های طولانی‌تر از ۳۰ دقیقه معمولا ارتباطی با بهبود خلق و افزایش حس شادابی و سلامت ندارد.
چرت‌های کوتاه ممکن است در کاهش خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی نیز نقش داشته باشد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد خواب منسجم‌تر به کاهش هورمون‌های مرتبط با استرس و در نتیجه، فشار خون و ضربان قلب عادی منجر می‌شود.
چرت زدن چه معایبی دارد؟
این استاد دانشگاه می‌نویسد چرت طولانی‌تر از ۳۰ دقیقه «رخوت خواب» ایجاد می‌کند، حالت گیجی و خواب‌آلودگی که افراد پس از چرتی طولانی دارند. هرچه چرت طولانی‌تر باشد، رخوت خواب بیشتر است و می‌تواند بین چند دقیقه تا نیم ساعت در عملکرد شناختی اختلال ایجاد کند.
در بسیاری موارد، مصرف کافئین می‌تواند از اثر رخوت خواب بکاهد اما باید به خاطر داشت که کافئین رفع‌کننده نیاز به خواب نیست و فقط به‌صورت موقت مانع تاثیر آدنوزین می‌شود، ماده شیمیایی خواب‌آوری که در ساعت‌های بیداری در بدن جمع می‌شود.
اگر به کافئین وابسته‌اید تا بیدار و هشیار بمانید، شاید به نوعی اختلال زمینه‌ای خواب مانند بی‌خوابی یا آپنه خواب (قطع موقت تنفس در خواب) دچار باشید.
چرت‌های طولانی یا دیروقت می‌تواند خواب شبانه را مختل کند، و این اختلال در چرخه خواب و بیداری به کمبود خواب منجر می‌شود که اثر منفی بر سلامت دارد.
علاوه بر این، نویسنده مقاله هشدار می‌دهد چرت‌های طولانی‌تر از ۳۰ دقیقه خطر مشکلات قلبی‌عروقی را در افراد بالای ۶۰ سال افزایش می‌دهد.
پژوهشگران دریافته‌اند سالمندانی که هر روز بیش از یک ساعت می‌خوابند بیشتر احتمال دارد به افزایش فشار خون، افزایش قند خون، افزایش چربی دور شکم، و کلسترول و تری‌گلیسرید بالا دچار شوند.
بالاخره چرت بزنیم یا نزنیم؟
بندر توصیه می‌کند برای افزایش فواید و کاهش معایب، چرت‌های روزانه کوتاه باشد تا دچار رخوت خواب و اختلال در خواب شبانه نشویم.
او در ادامه می‌نویسد سعی کنید آخرین چرت روزانه دست‌کم چهار تا شش ساعت قبل از خواب شبانه باشد و در محیطی آرام، راحت و کم‌نور بخوابید.
اگر در طول روز احساس خواب‌آلودگی می‌کنید، بهتر است در پی ریشه‌یابی و علتش باشید و فقط به چرت‌های کوتاه روزانه اکتفا نکنید. کاهش مصرف کافئین، حفظ برنامه خواب منظم و خواب شبانه کافی گام‌هایی اساسی برای کاهش خواب‌آلودگی در طول روزند.
سخن آخر اینکه چرت روزانه باید مکمل برنامه خواب سالم باشد، نه جایگزینی برای استراحت شبانه کافی. چرت روزانه متعادل به نشاط و تمرکز بیشتر کمک می‌کند.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۳۱ اگوست ۲۰۲۳