گزارش مرکز آمار ایران درباره تورم شهریورماه نشان از تورم بالای مواد خوراکی و گران‌تر شدن سفره مردم در این ماه دارد. از سوی دیگر اجاره‌بهای خانه به بحرانی جدی برای مستأجران تبدیل شده که در مجموع هزینه زندگی خانوارهای حقوق‌بگیر و تنگدست را «نجومی» کرده است. در روزهای گذشته شماری از مقامات و فعالان سیاسی حکومتی درباره بحران معیشت مردم و عدم تحمل مردم هشدار داده‌اند.
گزارش تورم در شهریورماه امسال که از سوی مرکز آمار ایران منتشر شده نشان می‌دهد قیمت مواد خوراکی همچنان پا به پای تورم عمومی کشور افزایش یافته که زنگ خطری برای معیشت اقشار تنگدست و حقوق‌بگیر به شمار می‌رود.
مقایسه قیمت مواد خوراکی در شهریور امسال نسبت به سال و ماه گذشته اعداد و ارقامی را به نمایش می‌گذارد که هیچ ارتباطی با درآمدهای بی‌ارزش و ناچیز ندارد. برای نمونه قیمت گوشت قرمز نسبت به شهریور پارسال تقریبا دو برابر شده است و البته در این میان برخی مواد خوراکی از جمله برنج ایرانی به خاطر کاهش تقاضا و نبود مشتری ارزان شده است.
قیمت گوشت قرمز بر اساس آمار‌های غیررسمی نسبت به پارسال تقریبا دو برابر شده است. همزمان با آخرین روزهای شهریور امسال خرید گوشت قرمز به‌طور متوسط کیلویی ۳۹۳ هزار تومان هزینه داشته، اما آمار‌ها نشان می‌دهد گوشت قرمز در شهریور پارسال به‌طور متوسط کیلویی ۱۹۶ هزار تومان فروخته شده است. این ارقام بر اساس قیمت‌گذاری دستوری و ارقام اعلام شده از سوی دولت است اما گزارش‌های میدانی قیمت هر کیلو گوشت قرمز را ۵۰۰ هزار تومان نشان می‌دهد.
قیمت مرغ هم در حد فاصل شهریور پارسال تا امسال رشد تقریبا ۲۵ درصدی را تجربه کرده است. هر کیلو مرغ از کیلویی ۶۰ هزار تومان به ۱۰۰ تومان افزایش یافته است.
قیمت مرغ گرم در اواسط تابستان به ۱۲۰ هزار تومان هم رسید و در حال حاضر با وجود کاهشی که نسبت به اواسط تابستان امسال داشته اما همچنان از نرخ مصوب و دستوری دولت که ۷۳ هزار تومان اعلام شده بیشتر است.
همچنین شکر، مربا، عسل، شکلات و شیرینی با تورم ۳۴/۹ درصد، شیر، پنیر و تخم مرغ با تورم ۲۸.۵ درصد و سبزیجات با تورم ۲۸/۳ درصدی در جایگاه‌های بعدی بیشترین تورم نقطه به نقطه در شهریور امسال قرار دارند.
از سوی دیگر کمترین افزایش قیمت نسبت به شهریور پارسال، مربوط به روغن‌ها و چربی‌ها با تورم نقطه به نقطه ۳/۳ درصدی، نان و غلات با تورم ۱۷ درصدی و محصولات خوراکی طبقه‌بندی نشده در جای دیگر با تورم ۲۲/۶ درصدی بوده است.
جدا از تورم سالانه قیمت مواد غذایی، گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد بیشترین تورم ماهانه خوراکی‌ها با رقم ۳/۸ و ۳/۵ درصد، مربوط به گروه «ماهی‌ها و صدف‌داران» و «شیر، پنیر و تخم مرغ» است.
«شکر، مربا، عسل، شکلات و شیرینی» و «چای، قهوه، کاکائو، نوشابه و آب میوه» هر کدام با تورم ماهانه ۲/۶ درصدی در رتبه بعدی قرار دارد. کمترین تورم ماهانه مواد غذایی نیز با ۰/۲ درصد مربوط به نان و غلات است.
گروه نان و غلات در حالی تورم پایینی نسبت به دیگر مواد غذایی را تجربه کرده اما اجرای طرح گران شدن نان که با عنوان «متناسب‌سازی قیمت» در جریان است، می‌تواند تورم این گروه را نیز در ماه‌های آینده افزایش دهد.
افزایش تورم مواد خوراکی نشان از کوچک شدن سفره‌ها به ویژه در میان اقشار حقوق‌بگیر و تنگدست دارد. هر چند دولت مدعی است در کنار افزایش تورم، دستمزدها هم افزایش یافته اما نخست آنکه رقم افزایش دستمزد همچنان از رقم افزایش تورم مواد غذایی پایین‌تر است و از سوی دیگر ارزش واقعی دستمزدها نیز با وجود افزایش رقم آنها، کمتر و کمتر شده است.
همچنان یکی دیگر از مشکلات اقشار کم‌درآمد و حقوق‌بگیر، افزایش رقم اجاره‌خانه بوده است. تورم اجاره‌بهای مسکن از ابتدای سال تا کنون افزایشی بوده بطوریکه با وجود پایان فصل جابجایی مستأجران در شهریور اما گزارش مرکز آمار ایران نشان‌دهنده ثبت تورم ماهانه بیسابقه در شهریورماه نسبت به تورم ماهانه اجاره از ابتدای سال تاکنون است.
روزنامه «دنیای اقتصاد» در شماره روز سه‌شنبه چهارم مهرماه در گزارشی با عنوان «مچ‌اندازی در بازار اجاره» نوشته بازار اجاره به‌عنوان «خانه آخر» خانه‌اولی‌ها طی نیمه اول امسال با «شرایط بیسابقه اجارهبها» در مقایسه با ۱۲ سال گذشته روبرو شد.
این گزارش افزوده که داده‌های رسمی از نبض اجارهبها در کشور نشان می‌دهد، از ابتدای سال تاکنون، هزینه اجارهنشینی (با لحاظ میانگین رشد نقطه‌ای شاخص اجاره مسکن در ماه‌های گذشته از سال‌جاری)، ۳۸/۵ درصد نسبت به نیمه اول پارسال افزایش پیدا کرده که از سطح تاریخی خود بیشتر است.
بررسی‌‌‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد این میزان رشد اجارهبها در ۶ ماه اخیر، از سال ۹۰ تاکنون بیسابقه بوده است. در واقع مقایسه میزان رشد هزینه اجارهنشینی در ۶ ماه اخیر با رشد سالانه هزینه اجارهنشینی در سال‌های گذشته نشان می‌دهد، این میزان رشد اجارهبها از سال ۹۰ تاکنون بیسابقه بوده و نوعی رکورد از نظر بالاترین سطح تورم اجاره محسوب می‌شود. در واقع، رشد ۳۸/۵ درصدی اجارهبها در ۶ ماه اول سال‌جاری، بالاترین میزان رشد اجارهبها در مقایسه با تورم سالانه اجاره مسکن در همه سال‌های سپری‌شده از سال ۹۰ تاکنون بوده است و نوعی سقف جدید به لحاظ تورم اجاره به شمار می‌رود.
آیت اسدی فعال کارگری نیز گفته که «یکی از مهم‌ترین مشکلات کارگران امروز بحث مسکن است؛ هزینه‌های مسکن به اثرگذارترین مولفه در سبد معیشت کارگران شاغل و بازنشسته بدل شده، به خصوص وقتی در نظر بگیریم که حداقل ۶۰ درصد کارگران کشور مستاجر و فاقد خانه ملکی هستند. در این شرایط، تامین مسکن برای کارگران، یکی از مهم‌ترین اولویت‌هاست و باید در دستور کار دولت قرار بگیرد؛ دولت نه تنها به وعده‌های خود در زمینه تامین مسکن عمل نکرد بلکه نتوانست تورم بخش مسکن را مهار کند؛ در ماه‌های گذشته، اجاره خانه تبدیل به هیولایی مهارنشدنی شد.»
اینهمه نشان می‌دهد بیش از نیمی از جمعیت کشور که در دهک‌های بالای درآمدی قرار ندارد زیر شدیدترین فشارهای اقتصادی قرار گرفته و از تأمین ضروری‌ترین هزینه‌ها شامل خوراک و اجاره نیز عاجز هستند. این موضوع سبب هشدارهایی از سوی مقامات و فعالان سیاسی حکومتی شده است.
غلامعلی رجایی فعال سیاسی حکومتی از جریان «اعتدالگرا» در گفتگو با وبسایت «اقتصاد ۲۴» گفته که قشر خاکستری از وضع اداره کشور نگران و عصبانی هستند. او این موضوع را به زیان جریان اصلاح‌طلب در انتخابات مجلس شورای اسلامی که قرار است در اسفندماه امسال برگزار شود ارزیابی کرده و گفته این قشر به دلیل نارضایتی گسترده دعوت جناح اصلاح‌طلب برای شرکت در انتخابات را «اجابت» نخواهد کرد.
محمدحسن آصفری نایب رئییس کمیسیون امور داخلی کشور نیز چند روز پیش هشدار داد که تورم و گرانی‌ها در ایران زمینه‌ساز شروع دور تازه‌ای از اعتراضات خواهد شد.
این نماینده مجلس در گفتگو با وبسایت «دیده‌بان ایران» تأکید کرد که عملکرد دولت ابراهیم رئیسی در حوزه اقتصاد با «ضعف‌های متعددی» روبرو بوده و همین موضوع «زمینه‌ساز اعتراضات» خواهد شد.
فرشاد مؤمنی اقتصاددان نزدیک به اصلاح‌طلبان نیز درباره وضعیت تورم در اقتصاد ایران معتقد است که «در ۱۵ سال گذشته ترجیح ساختار قدرت این بوده است که مسائلش را به صورت غیربرنامه‌ای و به صورت موردی و جزئی و جزیره‌ای حل کند. به همین دلیل در ۱۵ سال گذشته قادر به حل هیچ مساله منفردی نبودند و چقدر خسارت به کشور تحمیل شد و بعد معلوم شد اگر قرار است نرخ ارز کنترل شود، نمی‌تواند مستقل از سیاست‌های پولی و مالی و تجاری و صنعتی این کار را انجام دهد؛ به همین دلیل است که همه بحران‌ها حاد‌تر می‌شود.»
همچنین علی بیگدلی تحلیلگر مسائل بین‌الملل با ابراز ناامیدی از بهبود شرایط اقتصادی گفته که «قرار نیست گره‌های معیشتی به این زودی‌ها باز شود چرا که ما در حال حاضر با نظام بین‌الملل بنای تعامل نداریم و به همین دلیل، لاجرم باید مهیای تداوم تهدید‌های اقتصادی از سوی جامعه جهانی باشیم.»
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل گفته که وقتی یک کشوری نمی‌تواند نظم اقتصادی لازم را به وجود بیاورد، در قدم اول باید بررسی الزام‌های خروج از بحران را در دستور کار قرار بدهد. نظام تصمیم گیری در حالی به نظاره گرفتاری‌های عمومی نشسته است که هر مشکلی راهی برای رفع دارد، اما دولت ایران همچنان اصرار به این دارد که روسیه و چین را به عنوان متحد ببیند و همزمان با کشور‌های آفریقایی یا آمریکای جنوبی وارد مذاکره و رابطه شود. سئوال این است، رابطه با کشور‌هایی که به لحاظ اقتصادی کشورِ فرودست در جهان شناخته می‌شوند، چه عایدی می‌تواند برای اقتصاد ایران داشته باشد. آیا غیر از این است که نظام حکمرانی به مسائلی غیر از اقتصاد اهمیت می‌دهد؟ پاسخ قطعاً «نه» است.
برگرفته ای از سایت کیهان لندن، ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۳