لخته خون در پا در واقع ترومبوز ورید عمقی (دی‌وی‌تی) است که اگر بدون درمان در بدن باقی بماند، عواقب شدیدی خواهد داشت. در حالی که تشخیص سریع و مراقبت صحیح، خطر ابتلا به مشکلات شدید را کاهش می‌دهد.
ممکن است ندانید که لخته خون در پا دارید. در بسیاری از موارد، علائم فیزیکی به‌عنوان موارد جزئی محسوب می‌شوند، یا در نتیجه افزایش سن نادیده گرفته می‌شوند. در برخی موارد لخته خون علائم آشکار ندارد و ممکن است علامتی مشاهده نشود. بنابراین تا زمانی که مشکلات جدی و شدید رخ ندهد متوجه نخواهید شد.
به گزارش وری‌ول هلت، مطلع بودن از علائم لخته شدن خون در ساق پا، به تعیین زمان لازم برای درمان کمک می‌کند.
لخته خون کجای پا تشکیل می‌شود؟
شایع‌ترین محل برای تشکیل لخته‌خون در پاها، وریدهای عمیق و بزرگ ساق پا، ران یا لگن است. این سیاهرگ‌ها رگ‌های خونی اصلی‌اند که خون را به قلب باز می‌گردانند.
لخته‌های خون زمانی تشکیل می‌شوند که حادثه‌ای مانند جراحت یا جراحی در لگن یا پاها باعث آسیب به پوشش رگ خونی می‌شود و آن را باریک می‌کند. لخته‌های خون همچنین زمانی که ترکیب خون شما تغییر کند و آزادانه جریان نداشته باشد، راحت‌تر تشکیل می‌شوند.
لختهشدن خون در پا اتفاق می‌افتد، زیرا خطر آزاد شدن یک قطعه از لخته خون وجود دارد. اگر این اتفاق بیفتد، لخته از طریق جریان خون عبور می‌کند و جریان خون به ریه‌ها را مسدود می‌کند. این مشکل شدید آمبولی ریه نامیده می شود و اگر سریع درمان نشود، خطر مرگ را در‌پی خواهد داشت.
هنگامی که لخته‌خون پا در جای خود باقی بماند، باعث ایجاد وضعیتی می‌شود که «سندرم پس از ترومبوتیک» نامیده می‌شود. این مشکل باعث آسیب دائمی دریچه‌های وریدهای پا می‌شود و در نتیجه درد، تورم و زخم ساق پا را ایجاد می‌کند.
عوامل خطر برای لختهشدن خون در پا
وجود مواردی مانند سابقه خانوادگی لخته شدن خون، سن بالا، بی‌تحرکی طولانی‌مدت به دلیل بیماری، آسیب، سفر طولانی‌مدت یا سبک زندگی، کم‌آبی بدن، سیگار کشیدن، چاقی، مصرف هورمون‌ها در قرص‌های ضد بارداری یا هورمون درمانی جایگزین یائسگی، جراحی یا ضربه فیزیکی و بارداری، خطر لخته شدن خون در پا را افزایش می‌دهد.
برخی از شرایط پزشکی مانند دیابت، سرطان، فشار خون یا کلسترول بالا که باعث التهاب مزمن می‌شوند هم در افزایش خطر لختهشدن خون در پا موثرند.
نشانه‌های لختهشدن خون در پا
درد ضربان‌دار که معمولا در یک ناحیه از یک ساق پا یا ران، هنگام راه رفتن یا ایستادن، متمرکز می‌شود و مانند گرفتگی عضلانی است.
تورم، که به‌طور ناگهانی در ناحیه آسیب‌دیده یا در امتداد سیاهرگ در پای آسیب‌دیده رخ می‌دهد.
قرمزی ناشی از التهاب، که معمولا در ناحیه آسیب‌دیده پخش می‌شود.
احساس گرما، (معمولا نشانه التهاب است) در ناحیه‌ای از پا که متورم یا دردناک است.
تنگی نفس که بدون هیچ دلیل واضحی رخ می‌دهد.
ضخیم‌شدن یا سفت شدن ورید پا که طناب نامیده می‌شود.
نشانه‌های غیر‌قابل‌مشاهده و ناپیدای لختهشدن خون در پا
از آنجایی که وریدهای عمقی پا از روی پوست دیده نمی‌شوند، لخته خون در پا می‌تواند نامرئی باشد.
حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از لخته‌های خونی پا مورد‌توجه قرار نمی‌گیرند، زیرا علائم معمولی ایجاد نمی‌کنند. برخی از افراد تا زمانی که به آمبولی ریه نرسد و مشکلات جدی ایجاد نکند، نمی‌دانند به این بیماری مبتلا شده‌اند.
چگونه خطر ابتلا به لختهشدن خون در پا را کاهش بدهیم؟
با بررسی عوامل خطر ابتلا به این بیماری می‌توان آن را کاهش داد.
برای کاهش خطر لختهشدن خون در پا می‌توانید از راهکارهای زیر بهره‌مند شوید:
فعال بمانید و تا جایی که می‌توانید تحرک داشته باشید.
لباس‌های گشاد بپوشید و به‌خصوص از جوراب استفاده کنید.
در صورت تجویز پزشک از جوراب‌های فشاری یا جوراب‌های گردش خون استفاده کنید.
پاهای خود را در فواصل زمانی معین در طول روز ۱۲ سانتی‌متر بالاتر از قلب خود قرار دهید.
اگر اضافه وزن دارید حتما برای کم کردن آن اقدام کنید.
در صورت امکان، بیش از یک ساعت در یک زمان ایستاده یا نشسته نمانید، به‌ویژه اگر سفر می‌‌کنید و سفرتان بیش از چهار ساعت طول می‌کشد.
اگر قرار است در یک سفر طولانی بنشینید، وضعیت نشستن خود را تا حد امکان تغییر دهید.
اگر در حالت نشسته قرار دارید و نمی‌توانید برای مدت طولانی حرکت کنید، انگشتان پا را به سمت جلو بکشید و خم کنید و با پاهای خود دایره‌هایی ایجاد کنید تا خون شما به گردش درآید.
مصرف نمک را در رژیم غذایی خود کاهش دهید.
مراقب صدمه خوردن پاهایتان باشید و از آن اجتناب کنید.
در مورد خطر لختهشدن خون در صورت مصرف هورمون‌ها برای پیشگیری از بارداری یا درمان جایگزین، یا در طول بارداری و بلافاصله پس از آن، با پزشک صحبت کنید.
داروهای ضد انعقاد خون
اگر خطر ابتلا به لخته‌خون در پا زیاد است یا با لخته خون مواجه‌اید، پزشک برای درمان یک داروی ضد انعقاد تجویز می‌کند. این داروها که رقیق‌کننده‌های خون نیز نامیده می‌شوند، روی عوامل لخته‌کننده خون کار می‌کنند تا از تشکیل لخته‌های جدید و افزایش اندازه لخته‌های موجود جلوگیری کنند. درمان ضد انعقاد، درمان اولیه استاندارد برای معضل لخته‌خون پا است.
اگر در مورد علائم نشان‌دهنده لخته‌خون در پاهایتان مطمئن نیستید با متخصص یا پزشک تماس بگیرید.
لختهشدن خون در پا یک مشکل جدی است. دانستن علائم لختگی خون در پا به تشخیص سریع و شروع درمان به‌موقع موثر است. اگر عوامل خطر لخته خون در ساق پا را حس کردید، این درد و تورم پا را جدی بگیرید و به متخصص مراجعه کنید.
اگر اخیرا جراحی کرده‌اید، پیروی از دستورالعمل‌های بعد از عمل برای کاهش خطر لختهشدن خون در پایتان بسیار مهم است. دستورالعمل‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
بالا بردن پای تخت
انجام تمرینات خاص مانند چرخش مچ پا و بالا و پایین بردن پاهای خود چندین بار در روز
مصرف داروهای ضد درد برای امکان حرکت تا حد امکان
مصرف داروهای ضد انعقاد (رقیق‌کننده‌های خون) در برخی موارد
پوشیدن جوراب‌های فشاری
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۲۹ اکتبر ۲۰۲۳