با گذشت ۱۳۵ سال از اولین تلاش میرزاحسن تبریزی مشهور به حسن رشدیه برای ایجاد مدارسی به سبک آموزش نوین در محله ششکلان تبریز، دولت ابراهیم رئیسی با طرح ایجاد مدارس مسجدمحور بازگشت به عصر مکتب‌خانه را در ساختار آموزشی کشور آغاز کرده است.
مسیر نو شدن ساختار آموزش و پرورش در ایران با رنج کسانی مانند حسن رشدیه بعد از ۶ نوبت راه‌اندازی مدارس در تبریز و مشهد و تعطیلی آنها، با حمایت امین‌الدوله صدر اعظم و تاسیس دبستان رشدیه در محله سنگلج تهران به نتیجه رسید. نام‌های بزرگ فرهنگ ایران در تحول آموزش‌وپرورش نقش ایفا کردند تا کودکان از مکتب‌خانه‌ها بیرون بیایند و پشت میز و صندلی مدارس بنشینند.
حالا باگذشت بیش از یک قرن از افتتاح اولین مدارس نوین در ایران، دولت ابراهیم رئیسی تصمیم به عقب‌گرد گرفته و با اعلام خبر ایجاد مدارس مسجدمحور رویای بازگشت به عصر مکتب‌خانه‌ها را در سر دارد.
در وب‌سایت رسمی «ستاد مدارس مسجدمحور»، هدف این مراکز آموزشی تربیت نیروی توانمند انقلابی اعلام شده است. در صفحه نخست این وب‌سایت آمده است: «جریان مدارس مسجدمحور در تلاش است تا با تامین نیروی انسانی تراز انقلاب اسلامی، وظیفه سنگین کادرسازی و تربیت نیروی کارآمد انقلابی را بر عهده بگیرد.»
تصمیم برای راه‌اندازی مدارس مسجدمحور با اعتراض جامعه فرهنگی و چهره‌های رسانه‌ای مواجه شد و وزارت آموزش‌وپرورش در اولین واکنش به آن اعلام صدور مجوز برای تشکیل این مدارس را تکذیب کرد. اما با درنظرگرفتن مصوبه مجلس شورای اسلامی نمی‌توان این تکذیب را جدی دانست.
نمایندگان مجلس شورای اسلامی، دهم دی‌ماه سال ۱۴۰۲ طی جلسه رسیدگی به گزارش کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری در مورد «طرح اصلاح موادی از قانون تاسیس و اداره مدارس و مراکز آموزشی و پرورشی غیردولتی» وزارت آموزش‌وپرورش را مکلف کردند: «به‌صورت مشروط مجوز ایجاد مدرسه مسجدمحور و یا مرکز آموزش و پرورشی مسجدمحور را به متقاضی مربوطه بدهد.»
موافقان طرح مدعی شده‌اند دروس این مدارس در هماهنگی با ساختار آموزشی رسمی کشور خواهد بود. احمد محمودزاده، رئیس سازمان مدارس و مراکز غیردولتی، گفت مصوبه مجلس به معنای برگزاری کلاس درس در مساجد نیست و مساجد تنها نقش حمایتی خواهند داشت. سخنی که در تناقض با اخبار و تصاویر منتشرشده از مدارس مسجدمحور است.
حذف نیمکت و صندلی‌ها در تصاویر این مدارس، تداعی‌کننده تصاویر باقیمانده از مکتب‌خانه‌ها است. محمودزاده با تایید فعالیت برخی از مدارس مسجدمحور گفت: «مدارس مسجدمحوری که اکنون در حال فعالیت هستند، مجوز ندارند و فعالیت آنها قانونی نیست. باید توجه داشت که نمی‌توان داخل مسجد، کلاس درس برگزار کرد و موضوع مدارس مسجدمحور، حمایت مسجد از مدرسه است.»
حالا اعتراض به استفاده از روحانیون در ساختار آموزشی که یکی از اهداف وزارت آموزش‌وپرورش در دوران وزارت رضا مراد صحرایی است، نگرانی از اولویت یافتن اهداف سیاسی و عقیدتی در ساختار آموزشی را افزایش داده است.
عباس عبدی، فعال رسانه‌ای، در یادداشتی خطاب به روحانیون و علمای حوزه علمیه قم گفت روحانیون و مراجع توجه کافی به وضعیت و جایگاه خود ندارند و این نوع استفاده از روحانیون در مدارس و ایجاد مدارس مسجدمحور بیش‌ازپیش این جایگاه را مخدوش خواهد کرد.
افشین امیرشاهی، سردبیر بخش آنلاین روزنامه هم‌میهن، نیز با اشاره به افت مشهود تحصیلی دانش‌آموزان ایرانی در آمار منتشرشده، این سوال را مطرح کرده که هدف مدارس نوظهور مسجدمحور ارتقای تحصیلی دانش‌آموزان است یا تربیت نسلی از دانش‌آموزان مذهبی، با یادآوری این واقعیت که نتیجه چهار دهه کتاب‌های آموزشی مبتنی بر باورها و خواسته‌های دینی و سیاسی حکومت نتوانسته نسلی مطلوب حکومت تربیت کند.
سیاست‌های آموزشی دولت رئیسی در دوره وزیر کنونی وزارتخانه آموزش‌وپرورش، تنها به موضوع مدارس مسجدمحور محدود نیست. صحرایی چند تصمیم نگران‌کننده دیگر نیز طی دوران مدیریت خود گرفته است.
ادغام رشته‌های ریاضی، تجربی و انسانی، اعلام تغییر محتوای کتاب‌های درسی از سال آینده تحصیلی و اعلام افزایش حضور روحانیون در مدارس از دید کارشناسان فرهنگی با اهداف سیاسی در حال اجرا است.
این نگاه را می‌توان در سخنان وزیر آموزش پرورش به‌خوبی مشاهده کرد. آذرماه سال جاری وزیر آموزش‌وپرورش خواسته علی خامنه‌ای را تربیت نسلی از دانش‌آموزان دانست که در یک‌دست اسلحه و در دست دیگر قرآن داشته باشند. سخنی بحث‌برانگیز که برای فعالان حوزه فرهنگی یادآور تفکر شبه‌نظامیان مذهبی مانند داعش و گروه‌های تندروی در برخی از کشورهای منطقه است.
مشاور وزیر آموزش‌وپرورش، سوم دی‌ماه نیز از جذب ۳ هزار طلبه در آزمون استخدامی این وزارتخانه خبر داد و گفت: «برای ما مایه مسرت است که طلاب جوان نیز دغدغه آموزش‌وپرورش دارند.»
افزایش حضور روحانیون در ساختار آموزش‌وپرورش نگرانی جامعه فرهنگیان را برانگیخته است. رحیم عبادی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه فرهنگیان سپردن آموزش‌وپرورش به روحانیون را بدعتی بسیار خطرناک نامید که هدف آن تبدیل فرصت آموزشی به تبلیغ عقیدتی و سیاسی برای جمهوری اسلامی است.
حضور پررنگ دانش‌آموزان و دانشجویان در اعتراض‌های سال ۱۴۰۱ برای حکومت زنگ خطری بود تا متوجه تغییر نسلی شود که در مدارس جمهوری اسلامی تعلیم دیده و تربیت شده‌اند. به این ترتیب به نظر می‌رسد که افزایش نظارت بر مدارس و برخورد امنیتی و قضایی با دانش‌آموزان و جامعه معلمان در یک سال گذشته، در برنامه سال آینده تحصیلی با افزایش زمینه‌های مذهبی و عقیدتی تقویت خواهد شد.
مدارس مسجدمحور، روحانیون استخدام‌شده در آموزش‌وپرورش، افزایش اردوهای سیاسی، مذهبی و تغییر محتوای کتاب‌های درسی دانش‌آموزان در شرایطی به اولویت وزارت آموزش‌وپرورش بدل شده است که طبق آمارهای منتشرشده نتایج امتحان نهایی چهار سال اخیر نشان‌دهنده افتی مشهود است.
قرار گرفتن این افت تحصیلی مشهود کنار آمار ترک تحصیل دانش‌آموزان و افزایش آمار کودکانی که از مقطع ابتدایی راهی به مقاطع بعد نمی‌یابند، آینده تحصیل و آموزش در ایران را نگران‌کننده کرده است.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۴ فوریه ۲۰۲۴