محوطه باستانی جوبجی در شهرستان رامهرمز، که پیشینه آن به سه هزار سال پیش بازمی‌گردد و از دوران عیلامیان بر جای مانده است، با ورود کامیون‌ها و لودرهای شرکت آبفای خوزستان با خطر تخریب مواجه شده است. کنشگران میراث فرهنگی خوزستان می‌گویند وزارت نیرو گودبرداری در حریم محوطه باستانی جوبجی را آغاز کرده است در حالی که آنها پیش‌تر بر اهمیت محافظت از این محوطه تاریخی تاکید کرده‌اند.
مصطفی ده‌پهلوان، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی، حدود یک ماه قبل به منطقه باستانی جوبجی رفت و در نشستی با مدیرکل میراث فرهنگی خوزستان و نمایندگان مجلس درباره عبور خط لوله آب از حریم این محوطه باستانی هشدار داد.
برمبنای گزارش خبرگزاری ایلنا، سید محسن حسینی، سرپرست معاونت میراث فرهنگی خوزستان، نیز گفت که طی سال‌های اخیر و در جریان کاوش‌های باستانی محوطه‌های تاریخی رامهرمز و جوبجی، حدود ۶۷ محوطه، سایت و اثر تاریخی و باستانی شناسایی شده‌اند اما با توجه به گستردگی منطقه بازنگری آنها ضروری است. او همچنین خبر داد که نتایج بازنگری‌ها برای سازمان آب منطقه‌ای خوزستان فرستاده می‌شود.
به‌رغم اینکه کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی یک‌صدا خواستار منع گودبرداری در محوطه باستانی جوبجی شده‌اند و گزارش‌ها نیز نشان می‌دهد که هنوز کاوش‌های باستان‌شناسی این منطقه تمام نشده است، سازمان آب منطقه‌ای خوزستان با ماشین‌آلات سنگین و لودر به حریم آنجا وارد شده و حفاری را آغاز کرده است.
در روزهای گذشته کنشگران میراث فرهنگی ویدیوها و تصاویری را از محوطه باستانی جوبجی در رسانه‌های اجتماعی منتشر کردند که حفاری و ساخت‌وساز در آنجا را نشان می‌داد. آنها می‌گویند دقیقا مشخص نیست که آبفای خوزستان با چراغ سبز چه کسی و با مجوز چه نهادی کمر به تخریب میراث فرهنگی این استان بسته است.
خبرگزاری ایلنا به نقل از فعالان میراث فرهنگی خوزستان نوشت که سازمان آب منطقه‌ای خوزستان و شرکت سیمان بهبهان نمونه بارز تخریب‌کنندگان آثار باستانی در جنوب ایران‌اند. به گفته ایلنا، تعرض‌های این دو سازمان در مناطقی مانند ایذه، رامهرمز و بهبهان آشکار است.
مجتبی گهستونی، فعال میراث فرهنگی، در همین زمینه گفت که صبح روز ۲۰ بهمن فعالیت بیل‌های مکانیکی سازمان آب و برق خوزستان برای ساخت یک کانال آبی (سیفون) در رامهرمز آغاز شد. به گفته او، این کانال دست‌کم ۲۰۰ متر طول دارد، درحالی‌که تنها در ۱۰۰ متر از محوطه باستانی مجاور آن کاوش‌هایی انجام شده است.
گهستونی ایجاد کانال آبی در یک محوطه باستانی را «فاجعه فرهنگی» خواند و افزود: «با توجه به اینکه محوطه باستانی جوبجی در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده و عرصه و حریم آن مشخص است، باید این سوال را مطرح کرد که چه کسانی در اداره‌کل میراث فرهنگی استان خوزستان به حرکت لودرها به سمت جوبجی چراغ سبز نشان داده‌اند؟»
حسین محمدی مالمیر، عضو شورای راهبردی ثبت جهانی ایذه، ضمن انتقاد از تخریب محوطه‌های باستانی و با اظهار تاسف از دو تکه شدن جوبجی در نتیجه اقدام سازمان آب گفت: «برای آنها ارزش‌های فرهنگی ملاک نیست و تنها به پیشبرد پروژه‌های خود فکر می‌کنند.»
او همچنین با کنایه به سپردن مسئولیت‌های مدیریتی به نامتخصصان افزود: «تا زمانی که نیروهای یگان حفاظت به مدیریت ادارات در شهرستان‌ها منصوب، و اخبار مربوط به تعرض‌ها و حفاری‌ها بایکوت می‌شوند، خوزستان را باید بهشت حفاران غیرمجاز دانست.»
اردیبهشت سال جاری، هنگامی‌که عبور کامیون‌ها و تریلی‌های معدن‌کاران به جاده ممنوعه جوبجی، مشهور به جاده رودخانه، خبرساز شد، رضا پارسافر، رئیس انجمن سنگ‌شکن‌داران رامهرمز و رامشیر، به روزنامه پیام ما گفت که معدن‌کاران با مجوز مدیر میراث فرهنگی خوزستان به این محوطه وارد شده‌اند و اقدام خودسرانه‌ای انجام نداده‌اند.
ماجرا از این قرار بود که فعالیت معدن‌کاران به دلیل ناتمام ماندن ساخت جاده جدیدی به نام دوهوک بیش از هشت ماه متوقف شده بود و ازآنجاکه، به گفته مدیران دولتی، ساخت این جاده دست‌کم دو سال زمان می‌بُرد و این مدت طولانی خطر اعتراض گسترده معدن‌کاران را در پی داشت، عباس موسوی، مدیرکل میراث فرهنگی رامهرمز، مجوز عبور از جاده محوطه باستانی را صادر کرد.
رئیس انجمن سنگ‌شکن‌داران رامهرمز و رامشیر در همان زمان به این سوال که چگونه ممکن است رئیس میراث فرهنگی چنین مجوزی را، که طبق قانون ممنوع است و جرم به شمار می‌آید، به معدن‌کاران بدهد گفت: «واقعیت ما هم تعجب کردیم، بروید دلیل این کار را از خودشان بپرسید. هشت ماه است که فعالیت معدن‌ها متوقف شده تا جاده جدیدی به نام دوهوک ساخته شود، اما این جاده با مانع‌تراشی عده‌ای نیمه‌تمام مانده است.»
تخریب محوطه باستانی جوبجی اندکی پس از سفر ابراهیم رئیسی به خوزستان و وعده او به از بین بردن بیکاری در این استان آغاز شد. حالا نیز تخریب بخش‌های دیگری از این محوطه تاریخی نشان می‌دهد که در میان مدیران دولتی نه‌تنها اراده‌ای برای پاسداشت و محافظت از آثار تاریخی وجود ندارد بلکه عملیات تخریب آثار ملی و باستانی با مجوز آنان به شکلی سازمان‌یافته ادامه می‌یابد.
در سال‌های میانی دهه ۸۰، هنگامی‌که لودرهای شرکت آب و فاضلاب خوزستان حفاری در محوطه باستانی جوبجی را آغاز کردند، گنجینه‌ای ارزشمند از دل حفاری‌ها بیرون آمد که باستان‌شناسان را شگفت‌زده کرد.
پس از کاوش‌های آرمان شیشه‌گر، باستان‌شناس، آثار منحصربه‌فردی از تابوت‌های دو شاهدخت عیلامی بیرون آمد که زوایای مهمی از تاریخ ایران در دوران عیلامیان و هخامنشیان را آشکار می‌کرد. در کاوش‌های بعدی نیز مشخص شد که حدود سه هزار سال پیش مردمانی در این منطقه زندگی می‌کرده‌اند. آوازه جوبجی و شاخصه‌های ارزشمند باستانی‌اش به سرعت در جهان پیچید و نمایشگاه‌هایی از آثار آن در گوشه‌کنار ایران و جهان برگزار شد.
با اینکه انتظار می‌رفت کشف این یادگار تاریخی دیریافته آغازی برای محافظت از آن باشد، و اعتبار ویژه‌ای نیز برای کاوش‌های باستانی در این منطقه اختصاص یابد، گودبرداری‌ها در آنجا ادامه یافت و لودرهای سازمان‌های مختلف با مجوزهای دولتی به جان این بستر تاریخی افتادند.
محوطه تاریخی جوبجی که کاوش‌های باستانی در آن ادامه دارد، تنها یادگار باستانی و تاریخی ایران نیست که خطر تخریب تهدیدش می‌کند. روزنامه اعتماد، روز دوشنبه ۲۳ بهمن، در گزارشی با عنوان «قصه تلخ تخريب ميراث فرهنگی» فهرست برخی آثار در معرض خطر تخریب را منتشر کرد. برمبنای این گزارش، ایجاد یک سازه بتنی در قبرستان تاریخی شیرهای سنگی در شهرستان ایذه خطر حذف این قبرستان را از فهرست محوطه‌های در حال تبدیل به سایت-موزه در پی دارد.
تخريب حريم گورستان و زيارتگاه شهسوار، كه مهم‌ترين محوطه شيرهای سنگی بختياری در استان خوزستان به شمار می‌آید، در حالی صورت می‌گیرد كه این محوطه بهمن ۱۳۷۸ در فهرست آثار ملی ايران ثبت شده است.
در هفته پايانی دی‌ماه نیز خبری درباره «مرمت پل روستای خيرآباد با سيمان و لاشه‌سنگ و ملات سفيد» منتشر شد، درحالی‌که اين پل تاريخی برجای‌مانده از دوران ساسانیان در استان كهگيلويه و بويراحمد، آبان ۱۳۸۶ در فهرست آثار ملی ايران ثبت شده است. پايان تابستان امسال هم خبر ديگری از مرمت غيراصولی برج ديدبانی «نهضت جنگل» معروف به «مناره بازار» در شهرستان صومعه‌سرای استان گيلان منتشر شد.
خطر نابودی معبد باستانی آناهیتا در نتیجه فقدان اعتبار مالی، عبور خط آهن از حریم شهر سوخته در سیستان و بلوچستان، عبور مترو از حریم مسجد عتیق اصفهان، تخریب و تاراج غار باستانی هستیجان، قیرگونی پلی در استان اصفهان، که پیشینه آن به دوران ساسانیان بازمی‌گردد، ساخت دیوار بتنی در سازه‌های آبی شوشتر، تبدیل بخش باستانی انشان به محل ریختن زباله، تخریب محوطه تاریخی حسین‌آباد براثر احداث پتروشیمی میانکاله، زیر آب رفتن یک روستای هفت‌هزارساله با آبگیری سد چپرآباد و نابودی آثار تاریخی در نتیجه آبگیری سد چمشیر نیز تنها شماری از خبرهای مربوط به آثار تاریخی و باستانی ایران‌اند که در یک سال اخیر منتشر شده‌اند.
محوطه‌ها و بناهای باستانی که نماد تاریخ چندین هزارساله ایران اند، در بیش از چهار دهه اخیر به دلیل دشمنی آشکار حاکمیت با نمادهای ملی به‌شکلی فزاینده در خطر نابودی قرار گرفته‌اند و دولت‌های مختلف جمهوری اسلامی به روش‌های سازمان‌یافته کمر به تخریب این یادگارهای تاریخی بسته‌اند؛ به‌طوری‌که گاهی با ادعای نبود اعتبار و بودجه کافی، آثار باستانی را به حال خود رها می‌کنند تا فرسوده و ویران شوند و گاه نیز به نام «مرمت»، تیشه بر ریشه بنیان‌های تاریخی آنها می‌زنند. در مواردی نیز محوطه‌های تاریخی ایران مانند قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد به مصادره نهادهای نظامی و امنیتی درآمده‌اند.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۱۳ فوریه ۲۰۲۴