کتابخانه ملی: کتاب‌ها و نشریات قدیمی که دور ریختیم، زائد بودند

در پی انتشار گزارشی از نابودسازی عمدی تعداد زیادی از کتاب‌ها، روزنامه‌ها و نشریات قدیمی کتابخانه ملی، علیرضا مختارپور، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، ادعا کرد که این کتاب‌ها، روزنامه‌ها و نشریات «غیرقابل استفاده، فرسوده و زائد» بودند.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران که آذر ۱۴۰۰ با حکم ابراهیم رئیسی به این سمت منصوب شد، در گفت‌وگو با پایگاه خبری کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران (لیزنا)، ادعا کرد آثاری که به‌تازگی دور ریخته‌ شده‌اند، در «بررسی‌های متعدد غیرقابل‌استفاده تشخیص داده شده بودند». او همچنین ادعا کرد که این کتاب‌ها، نشریات و روزنامه‌ها «طبق ضوابط امحا شده‌اند».

این مقام دولتی جمهوری اسلامی درباره اینکه کتاب‌ها و نشریات قدیمی کتابخانه ملی با چه معیاری فرسوده و غیرقابل‌استفاده تشخیص داده شده‌اند و چه کسانی این بررسی‌ها را انجام داده‌اند، توضیح نداد.

او همچنین مدعی شد که بخشی از «نشریات تکراری و زائد» که «قابل‌استفاده بودند»، به کتابخانه‌های کشور اهدا شده‌اند.

پایگاه خبری جماران روز سه‌شنبه ۲۹ اسفند با انتشار تصاویری از محوطه کتابخانه ملی ایران در کنار گزارشی خبری با عنوان «اقدام تامل‌برانگیز کتابخانه ملی در امحا کتب و روزنامه‌های قدیمی» خبر داد که تعداد زیادی کتاب و نشریه قدیمی (حدود ۱۰ هزار نسخه) که در میان آن‌ها کتب نفیس و قدیمی و نشریات با ارزش وجود داشتند، برای امحا در گوشه‌ای از محوطه بیرونی کتابخانه ملی روی هم انباشته شده‌اند و در انتظار خروج از کتابخانه ملی‌اند.

در گزارش جماران، به نقل از یک شاهد عینی آمده بود منابعی که از مخازن کتابخانه ملی با هدف نابودسازی خارج شده‌اند، نفیس و باارزش‌اند و جزو میراث فرهنگی ایران محسوب می‌شوند. نویسنده با تاکید بر اینکه مشخص نیست این آثار با چه هدفی از کتابخانه ملی خارج می‌شوند، خواستار «برخورد جدی» با افرادی شد که برای نابودسازی آثار قدیمی کتابخانه ملی اقدام کرده‌اند.

خارج کردن نسخه‌های قدیمی از کتابخانه ملی در حالی خبرساز شد که عملکرد مدیران فعلی این سازمان طی ماه‌های گذشته با انتقادهای زیادی مواجه بوده است. تغییرات ناگهانی در ساعت‌ کار کتابخانه، تغییر سطح دسترسی اعضا به منابع،‌ استانداردهای چندگانه در برخورد با اعضا، میز و صندلی‌های فرسوده و ناامن بودن محیط پیرامون کتابخانه مواردی‌اند که در ماه‌های اخیر بارها در فضای مجازی مطرح شده‌ و در کانون توجه کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار گرفته‌اند.

اسفندماه ۱۴۰۱ نیز پس از اینکه کتابخانه ملی عضویت شماری از زنان مخالف حجاب اجباری را تعلیق کرد، ۹۰۰ عضو این نهاد فرهنگی با صدور بیانیه‌ای این اقدام را «آپارتاید جنسی» خواندند و تاکید کردند که هدف از چنین تصمیم‌هایی «حذف خزنده زنان» از نهادهای عمومی است. آن‌ها در بیانیه‌شان تصریح کردند که محروم کردن افراد از خدمات عمومی و دولتی را «نقض آشکار حقوق شهروندی» می‌دانند.

پیشینه تاسیس کتابخانه ملی ایران به دهه‌های ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ خورشیدی و زمانی بازمی‌گردد که کتابخانه کوچکی در مدرسه دارالفنون تهران راه‌اندازی شد. پس از آن مهدی بیانی، رئیس وقت کتابخانه عمومی معارف، به علی‌اصغر حکمت، وزیر معارف وقت، پیشنهاد داد که در محوطه‌ای بزرگ‌تر کتابخانه ملی ایران تاسیس شود.

با این پیشنهاد موافقت شد و علی‌اصغر حکمت از آندره گدار، باستان‌شناس و معمار فرانسوی که نقشه موزه ایران باستان را تهیه کرده بود، دعوت کرد برای ساختمان کتابخانه ملی هم طرحی آماده کند که شبیه موزه ایران باستان باشد. کتابخانه ملی ایران دهه‌های متوالی در مجاورت موزه ایران باستان بود تا اینکه سال ۱۳۸۳ ساختمان جدید آن در تپه‌های عباس‌آباد تهران آماده بهره‌برداری شد.

کتابخانه ملی ایران پس از وقوع انقلاب اسلامی به «سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران» تغییر نام یافت. در چارچوب سازمانی، رئیس این نهاد فرهنگی را رئیس‌جمهوری منصوب می‌کند.

نزدیک به سه میلیون کتاب و حدود چهار میلیون نشریه در کتابخانه ملی ایران نگهداری می‌شوند که شمار قابل‌توجهی از آن‌ها روزنامه‌ها، نشریات و کتاب‌های دوران معاصر ایران‌اند که جمهوری اسلامی با محتوای آن‌ها به‌شدت تعارض منافع دارد.

برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۲۲ مارس۲۰۲۴