یکی از جدیدترین طرح‌های مالیات گرفتن، دریافت مالیات از عروس و دامادها از طریق «مالیات بر مهریه» است. پرداخت مالیات مهریه پیش‌شرط ثبت ازدواج قرار گرفته اما حکومت مدعی است با این مالیات به دنبال کاهش ارقام مهریه در ازدواج‌ها است!
دولت رئیسی در لایحه بودجه سال جدید به دنبال افزایش درآمدهای مالیاتی برای جبران کسری درآمدهای نفتی حاصل از خام‌فروشی نفت است که با تحریم‌ها از دست رفته. اما کارشناسان راهکارهای دولت برای مالیات گرفتن به اشکال مختلف را ناکارآمد و مبهم ارزیابی می‌کنند.
بر اساس طرح جدید دریافت مالیات با عنوان «مالیات بر مهریه»، عروس و دامادها برای ثبت سند ازدواج خود باید مالیات مهریه ثبت‌شده را به دولت پرداخت کنند.
میزان مالیات بر مهریه از یک تا ۱۴ سکه بهار آزادی صفر خواهد بود و مهریه از ۱۵ سکه تا ۱۰۰ سکه مشمول ۱/۱ درصد مالیات می‌شود. همچنین نرخ این مالیات برای ۱۰۱ تا ۲۰۰ سکه معادل دو درصد و از ۲۰۱ سکه به بالا ۱۵ درصد است.
بر این اساس مالیات مهریه‌ی ۱۱۰ سکه طلا، رقمی حدود ۱۰۰ میلیون تومان خواهد شد. به نظر می‌رسد کفگیر دولت چنان به ته دیگ خورده که از هر راهی برای دست کردن در جیب شهروندان و جبران کسری بودجه استفاده می‌کند.
در لایحه بودجه ۱۴۰۳ میزان درآمدهای مالیاتی با افزایش حدود ۵۰ درصدی روبرو شد. در لایحه بودجه مالیات‌های مستقیم، شامل مالیات بر اشخاص حقوقی، مالیات بر درآمد و ثروت، سهم ۵۸ درصدی و مالیات‌های غیرمستقیم، شامل مالیات بر کالا و خدمات، سهم ۴۱/۹ درصدی از درآمدهای مالیاتی را در لایحه پیشنهادی به خود اختصاص داده‌اند. بیشترین رشد درآمدهای مالیاتی مربوط به مالیات بر کالاها و خدمات و همچنین مالیات بر اشخاص حقوقی است.
بر اساس جدول ۲-۱ بودجه، درآمدهای ناشی از مالیات بر کالا و خدمات با ۵۴/۵ درصد افزایش نسبت به بودجه سال ۱۴۰۲، رقم ۴۶۹/۷ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. سهم این جزء مالیاتی از کل درآمدهای مالیاتی به حدود ۴۲ درصد می‌رسد.
درآمدهای مالیاتی از محل مالیات بر اشخاص حقوقی نیز با رشد ۵۳/۵ درصدی به ۴۵۱ هزار میلیارد تومان رسیده است. اندکی بیش از ۴۰ درصد از مجموع درآمدهای مالیاتی پیش‌بینی شده در سال جاری از این جزء از درآمدهای مالیاتی، تامین خواهد شد.
اینهمه در حالیست که همچنان طرح‌های جدید مالیات‌ستانی مانند طرح «مالیات بر مهریه» در دستور کار قرار دارد. کارشناسان اما نسبت به پاسخگویی این طرح‌ها برای درآمدزایی و جبران کسری بودجه، به ویژه با توجه به مشکلات مالی شهروندان مطمئن نیستند.
جمشید عدالتیان فعال اقتصادی درباره چالش‌های اقتصادی در سال ۱۴۰۳ با توجه به تمرکز دولت بر دریافت مالیات گفته بودجه دولت سیاست‌اش روی مسائل مالی است. سیاست‌های مالی دولت نشان می‌دهد که آنها خواهان رفع کسری بودجه از طریق اخذ مالیات‌های گمشده‌‌ای هستند که دقیق محاسبه نشده‌اند.
این فعال اقتصادی گفته «دولت به دنبال این است که در سال ۱۴۰۳ کسری بودجه نداشته باشد و از طریق افزایش درآمدهای جدید به این هدف برسد. تولیدکنندگان بر مبنای سود و زیان اگر بخواهند مالیات بدهند چندان تحقق پیدا نمی‌کند، اما دولت به شدت دنبال شناسایی است.»
بسیاری معتقدند مالیات گرفتن به هر قیمت و به اشکال مختلف بر تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی اثرگذار خواهد بود و در نهایت سبب افزایش رکود خواهد شد. از سوی دیگر دریافت مالیات از حقوق‌بگیران نیز با توجه به درآمدهایِ زیر خط فقر و با توجه به اینکه اقشار حقوق‌بگیر در تأمین ضروری‌ترین هزینه‌های زندگی نیز با بحران روبرو هستند، سبب افزایش مشکلات معیشتی می‌شود.
اینهمه در حالیست که مافیاهای اقتصادی و «خودی»ها که اقشار پردرآمد و ثروتمند هستند به راحتی با تکیه بر رانت و رابطه دست به فرار مالیاتی می‌زنند.
در همین رابطه حسن محمدیاری عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی با اشاره به ضرورت نینداختن بار مالیات بر افراد کم‌درآمد و حقوق‌بگیران و فعالان اقتصادی خُرد گفته بود که «باید از کسانی که فرار مالیاتی دارند، مالیات بیشتری گرفته شود و لازم است سازوکاری برای جلوگیری از فرار مالیاتی در نظر گرفته شود، نه اینکه به اقشار ضعیف و کم درآمد جامعه با دریافت مالیات‌های هنگفت فشار وارد شود.»
وحید شقاقی شهری اقتصاددان نیز پس از انتشار کلیات بودجه سال جاری، با انتقاد از شیوه تدوین درآمدهای مالیاتی، دولت را «داروغه ناتینگهام» خوانده و گفته بود که «در ۵، ۶ سال با تورم‌های بالا، جامعه فقیر شده است. حالا من از دولت سوال می‌کنم که از جامعه فقیر چه مالیاتی می‌خواهید بگیرید؟ برای همین می‌گویند داروغه ناتینگهام.» منظور شخصیت باج و خراج‌بگیر داستان معروف «رابین هود» است که جان مردم تنگدست را به لب می‌رساند.
به عقیده این اقتصاددان جامعه‌ای که فقیر شده نمی‌تواند مالیات بپردازد و باید حمایت‌های یارانه‌ای مختلفی هم مشمول این خانوار شود که سرپا بمانند نه اینکه از آنها مالیات هم گرفته شود. در این شرایط کف مالیات حداقل باید بالای ۲۰ میلیون تومان برای خانوار تعرف شود. جمله معروفی است که می‌گوید اگر می‌خواهید جامعه را له کنید، آن جامعه را بین دو سنگ آسیاب تورم و مالیات قرار بدهید و در این وضعیت طبقه متوسط جامعه خود به خود از بین می‌رود.
این اقتصاددان گفته بود که «مسئله این است که وقتی جامعه فقیر می‌شود، از چه می‌خواهید مالیات بگیرید؟! در دنیا سهم عمده مالیات برای شرکت‌های بزرگ است. برای مثال، در آمریکا شرکت‌های بزرگی مثل اپل و ماکروسافت، درآمدها و ثروت‌های نجومی دارند و متناسب با آن مالیات می‌دهند. اما در ایران در دوران اخیر، در دهه ۹۰ و دهه جدید، مردم فقیر شدند و در عین حال، شرکت‌ها بسیار کوچک و درآمدزایی‌ها بسیار افت کرده است. سود شرکت‌ها از بین رفته است و جامعه فقیر شده و اقتصاد کوچک شده است. شما از یک اقتصاد کوچک شده، چه مالیاتی می‌خواهید بگیرید.»
مرتضی افقه اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه جندی‌شاپور هم معتقد است: «دولت چون نتوانسته است نفت بفروشد به سفره‌های مردم متوسل شده و این دقیقا خلاف همان ادعایی است که در زمان انتخابات مطرح می‌کرد و مدعی بودند که سفره مردم را از تحریم‌ها جدا خواهند کرد، اما اکنون رسما آسیب تحریم‌ها را به سفره‌های مردم منتقل کرده است.»
مرتضی افقه همچنین تحقق درآمدهای مالیاتی را نیز امکان‌پذیر ارزیابی نکرده و گفته بود که «تصور نمی‌کنم اصلا پیش بینی این میزان مالیات اساسا محقق شود چرا که اقتصاد کشور عملا دیگر ظرفیت این میزان پرداخت مالیات را ندارد، هرچند دولت مدعی است تا ۹۰ درصد پیش بینی مالیاتی تامین شده است، اما بعید می‌دانم دولت اساسا بتواند سال آینده بیش از این رقم را محقق کند.»
به گفته این استاد دانشگاه «در همین حال دولت مدعی است که وابستگی خود را به نفت کم کرده است. این خیلی افتخار نیست که وابستگی به نفت کم شود آنهم با درآمد‌هایی که شهروندان دارند. آن چیزی که مد نظر و مطلوب است اینکه وابستگی کل اقتصاد به نفت کم شود، نه فقط وابستگی دولت به نفت. به عبارت دیگر دولت برخلاف وعده‌ای که داده سفره خودش را از تحریم‌ها جدا کرده و نه سفره مردم را.»
برگرفته ای از سایت کیهان لندن، ۱۱ آپریل ۲۰۲۴