مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوانداری سازمان منابع طبیعی از کسری ۱۴۰ میلیارد مترمکعبی آبخوان‌های کشور خبر داده است.
محمد فرامرز مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوانداری سازمان منابع طبیعی گفته در حال حاضر حدود ۱۴۰ میلیارد مترمکعب کسری آبخوان‌های کشور است و افزوده که «هر هکتار اجرای پروژه‌های تغذیه مصنوعی، هزار مترمکعب رواناب را به منابع آب زیرزمینی تزریق می‌کند، هر چقدر سطح عملیات بیشتر باشد، میزان تغذیه منابع آب زیرزمینی افزایش می‌یابد.»
مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوانداری سازمان منابع طبیعی توضیح داده که «رواناب در کشور بیشتر سیلابی است و به دریا می‌ریزد یا وارد کویر می‌شود و بدین ترتیب از دسترس خارج می‌شود، اما اگر بتوانیم بخشی از رواناب را کنترل و به زیرزمین منتقل کنیم، به تغذیه منابع آب زیرزمینی کمک کرده‌ایم.»
او با اشاره به اینکه سطح عرصه‌های مناسب پخش سیلاب حدود چهار میلیون و ۲۰۰هزار هکتار تعیین شده است، افزوده که «این عرصه‌ها بیشتر در مناطق کویری جنوب و جنوب شرق و در استان‌های کرمان، خوزستان، یزد، اصفهان، فارس، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان مستعد واقع شده‌اند».
طرح‌هایی از جمله پروژه تغذیه مصنوعی در حالی از سوی مسئولان مطرح هستند و غالبا هنوز اجرایی نشده یا به اهداف خود دست نیافته که در مجموع وضعیت ذخایر آب‌های زیرزمینی ایران به شدت بحرانی است. یکی از عوارض این بحران را می‌توان در خشک شدن رودخانه‌ها، تالاب‌ها و دریاچه‌ها مشاهده کرد.
در همین رابطه کارشناسان می‌گویند با توجه به اینکه عمق تالاب هامون کم و تبخیر آن زیاد است، باید سالانه یک تا سه میلیارد مترمکعب آب وارد این تالاب شود تا حجم آن ثابت بماند.
غلامعلی شهرکی نماینده زابل در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با روزنامه «هم‌میهن» با اشاره عدم اختصاص حقابه هامون از سوی افغانستان گفته « حدود سه تا چهار میلیارد مترمکعب آب وارد شوره‌زار «گودزره» در افغانستان می‌شود اما بیشترین حجم آبی که از افغانستان وارد ایران شده حدود ۳۰۰ میلیون مترمکعب است.»
این نماینده مجلس شورای اسلامی افزوده که «ظرفیت آبی که در ماه از سد کمال خان خارج می‌شود اصلا قابل قبول نیست و حتی اگر تمام دریچه‌های این سد باز باشند، بیش از «۸۰ متر مکعب در ثانیه» آب به ایران نمی‌رسد.»
بحران کمبود آب فقط مختص جنوب کشور نیست و در شمال ایران نیز تالاب انزلی با وضعیت بحرانی روبروست.
روزنامه «هم‌میهن» در گزارشی به کاهش سطح آب در تالاب انزلی پرداخته و نوشته این تالاب سال‌هاست به عنوان یکی از منحصر به فردترین پهنه‌های آبی ایران مورد هجوم فاضلاب، رسوبات و تهدید کاهش سطح آب دریای خزر قرار گرفته است.
این گزارش به نقل از یکی از صیادان این تالاب نوشته «ما دیگر در کل تالاب عمقی به اندازه دو متر نداریم. اگر به سرعت دستور لایروبی را صادر نکنند، تالاب از بین می‌رود و مردم حاشیه آن را درگیر می‌کند؛ چون ریزگرد‌هایی که بعد به‌دلیل خشکی تالاب ایجاد می‌شود در نهایت باعث کوچ آنها می‌شود.»
حمیدرضا فتح‌شیرین قایقران و مدیرعامل اتحادیه قایقرانان شهرستان انزلی گفته در ساختارهای مدیریتی، بدون تجربه تصمیمات نادرستی می‌گیرند و تمام فاضلاب را بدون مدیریت وارد تالاب انزلی می‌کنند: «قرار بود پل‌هایی در مسیر کمربندی انزلی در عرض سه سال ساخته شود، اما خبری از آن نیست. سفره قشر بزرگی از قایقرانان و کسانی که صیادی و شکار می‌کنند و از این تالاب روزی می‌گیرند، خالی شده است.»
او می‌گوید، تمام فاضلاب استان راهی تالاب شده است و بخش زیادی از مشکلات آن مربوط به تصمیماتی است که در سطح استان گرفته می‌شود و برای حل آن از مردم محلی کمک نمی‌گیرند: «بعضی از مسئولان عالی‌رتبه استانی در روزهای اول کاری تصمیم به کمک می‌گیرند، اما واقعیت را از زبان مردم نمی‌شنوند. همین رویه باعث کندشدن روند احیای تالاب شده است. درخواست ما این است که اجازه دهند خود مردم و ذی‌نفعان تالاب انزلی، آن را احیا کنند. ما همین زباله‌ها و گل‌ولای را برمی‌داریم، فقط آنها دخالتی نکنند؛ چون ورودشان به این موضوع باعث شده محیط‌زیست، آبزیان، ماهیان و پرندگان تالاب از بین برود و کسب‌و‌کار محلی‌های اطراف تالاب آسیب ببیند.»
در حال حاضر تالاب انزلی از ۹۹ مجرا شاهد ورود فاضلاب است و با رسوبات لایروبی‌نشده هم تهدید می‌شود. این تالاب بیش از ۲۴ هزار هکتار مساحت دارد که قسمتی از آن به پیربازار و زرجوب می‌خورد و بخشی از فاضلاب آن از مرکز استان وارد آن می‌شود.
فتح‌شیرین می‌گوید، این قسمت آلوده است و ماهی و جاندار دیگری در آن وجود ندارد و هر زمانی که باران می‌بارد، فاضلاب به سمت دریا حرکت می‌کند: «کشاورزان از همین آب که فاضلاب وارد آن شده، برای آبیاری محصولات‌شان استفاده می‌کنند و همین محصول توسط مردم مصرف می‌شود. نتیجه آن را در بیمارستان‌ها می‌بینید که سرطان‌ها روزبه‌روز بیشتر می‌شود. فاضلاب به بخش دیگری از تالاب کمتر وارد می‌شود، اما مشکل دیگر سازه‌های مهندسی‌نشده است که باعث شده رسوبات بالادست که از کوه‌ها می‌آیند، به تالاب برمی‌گردد و حالا عمق آن به یک تا یک‌ونیم متر رسیده است.»
علیرضا میرزاجانی عضو پژوهشکده آبزی‌پروری آب‌های داخلی کشور درباره آخرین وضعیت اکوسیستم تالاب انزلی به «هم‌میهن» می‌گوید: «در حال حاضر بخش زیادی از دگرگونی‌های منفی مشاهده شده در تالاب انزلی با کاهش گستره آبی آن مرتبط است که در نهایت کارکردهای مورد انتظار از مناطق تالابی را تحت‌الشعاع خود قرار داده است. جدای از نامشخص بودن حقابه تالاب، گستره تالاب انزلی بیشتر تحت‌تاثیر نوسانات تراز آبی دریای کاسپین قرار دارد. کاهش وسعت آبی تالاب و عمق آن بر اثر کاهش مداوم سطح آب دریای کاسپین از سال ۱۳۰۸ تا سال ۱۳۵۶ مشهود بوده است. تراز آب دریا در این دوره حدود سه‌متر پایین رفت و وسعت آبی تالاب از حدود ۴۰۰ کیلومترمربع به کمتر از ۱۰۰ کیلومترمربع و عمق آن از حدود ۸ تا ۱۱ متر به میزان دو متر کاهش یافت.»
پژوهشی که از سوی محققان ایرانی دانشگاه‌های «تهران» و «علم و صنعت» درباره آینده این تالاب انجام شده و وضعیت آن را در سال‌های آینده با دو سناریوی خوش‌بینانه و بدبینانه بررسی کرده است. یکی از این سناریوها، ثابت ماندن سطح آب دریای خزر است که با حساب تغییرات اقلیمی و دخالت‌های انسانی، پیش‌بینی کرده است که این تالاب با وجود این شرایط تا پایان قرن حاضر میلادی به یک تالاب فصلی تبدیل خواهد شد. پژوهشگران این مقاله می‌گویند، این شرایط غیرواقعی است و کاهش سطح آب دریای خزر همچنان اتفاق می‌افتد و به‌همین‌دلیل خوش‌بینانه مطرح می‌شود. در سناریوی دوم نیز تغییرات تراز آب دریای خزر در نظر گرفته شده و به‌این‌ترتیب پیش‌بینی می‌شود بین سال‌های ۲۰۵۰ تا ۲۰۶۰ تالاب، فصلی خواهد شد و خشک می‌شود.
نتایج این پژوهش که در وبسایت «ایی‌او‌اس» وابسته به اتحادیه ژئوفیزیک آمریکا منتشر شده نشان می‌دهد با گسترش تغییرات اقلیمی در جهان، تالاب‌ها در برخی از کشور‌ها با سرعت بیشتری در حال خشک شدن هستند. در فهرست ارائه شده در وبسایت «ایی‌او‌اس» ایران پس از یونان، با از دست دادن ۱۴ درصد از مساحت تالاب‌های خود بین سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۸، در رتبه دوم قرار دارد.
کارشناسان این پژوهش، تالاب انزلی را «گوهر اکولوژیک ایران» خوانده و نوشته‌اند با در نظر گرفتن شاخص‌های مختلفی از جمله تغییرات آب و هوایی، یا عوامل طبیعی و انسانی، آینده تالاب انزلی را در دهه‌های آینده ترسیم کردند. در این پژوهش پیش‌بینی می‌شود که سطح آب دریای خزر ۴ تا ۱۰ متر کاهش یابد.
این گزارش از احتمال خشکلی کامل و نابودی تالاب انزلی طی ۳۵ سال و تا سال ۲۰۶۰ (۱۴۳۸) خبر داده و نوشته این تالاب دست‌کم تا پایان قرن حاضر به یک بستر آب فصلی تبدیل خواهد شد.
در بخشی از این گزارش با تأکید بر اینکه «نابودی این تالاب علاوه بر فاجعه محیط زیستی، بر اکولوژی و اقتصاد منطقه نیز تأثیر منفی خواهد داشت» آمده که حفظ تالاب انزلی، برنامه‌ریزی و اقدامات جدی در حوزه مدیریت آب و کشاورزی نیاز دارد تا رسوبات و آلاینده‌های کمتری ایجاد شود و این «گوهر اکولوژیکی ایران» به حیات خود ادامه دهد.
در این گزارش تأکید شده که تالاب انزلی در شمال ایران، مکانی است که ۹ رودخانه اصلی به دریای خزر می‌رسند. این تالاب، از بزرگترین تالاب‌های آب شیرین جهان محسوب می‌شود که دارای دست‌کم ۱۵۰ گونه از پرندگان ساکن و مهاجر است.
برگرفته ای از سایت کیهان لندن، ۳ جولای ۲۰۲۴