داده‌های پژوهشی نشان می‌دهد استفاده بی‌رویه از منابع زیرزمینی و خشکی زاینده‌رود فرونشست‌های گسترده زمین در اصفهان را به مرحله‌ای بحرانی رسانده، تا آنجا که نه‌تنها بقای آثار تاریخی و باستانی که حیات اجتماعی مردم نیز با خطر مواجه شده است.
سجاد انتشاری، پژوهشگر زاینده‌رود و دبیرگروه اندیشه‌ورز آب بنیاد نخبگان اصفهان، افزایش مهاجرت‌های اقلیمی از این شهر را در پی فرونشست سال‌های اخیر تایید کرد و گفت خشکی زاینده‌رود نه‌تنها بر زندگی مردم اصفهان و اقتصاد استان به‌ویژه در بخش کشاورزی تاثیر مستقیم گذاشته، که تمدن هزاران ساله این منطقه را نیز نشانه گرفته است.
این پژوهشگر بنیاد نخبگان اصفهان به ترک‌های حاصل از فرونشست در بناهای تاریخی از جمله سی‌وسه‌پل و پل خواجو اشاره کرد و گفت بر اساس داده‌های مرکز تحقیقات راه و شهرسازی، برخی نقاط اصفهان سالانه ۱۸ سانتی‌متر فرونشست کرده‌اند.
نکته مهم این است که شمار قابل‌توجهی از آثار و بناهای تاریخی و باستانی اصفهان در کانون فرونشست زمین قرار دارند.
پیش‌تر نیز کارشناسان میراث فرهنگی هشدار داده بودند که بحران فرونشست بناها و محوطه‌های تاریخی اصفهان را در معرض خطر تخریب قرار داده‌اند ولی حالا پژوهشگر بنیاد نخبگان اصفهان تاکید می‌کند که حتی خانه‌های نوساز این شهر نیز از بحران فرونشست در امان نیستند.
دبیر گروه اندیشه‌ورز آب بنیاد نخبگان اصفهان به خبرگزاری ایلنا گفت: «بحران خشکی زاینده‌رود حالا صرفا بناهای تاریخی را تهدید نمی‌کند بلکه تمدن اصفهان و تمام میراثی که در اطراف زاینده‌رود شکل گرفته، در حال از بین رفتن است؛ به طوری که ما با پدیده مهاجرت مردم اصفهان به شهرهای شمالی و حتی یزد و تهران مواجهیم.»
انتشاری با تاکید بر اینکه مردم اصفهان دیگر به زندگی در این شهر طی سال‌های آینده امیدی ندارند، گفت: «شهری که روزگاری تمدن‌های بزرگ آنجا بروز و ظهور کرد و عناصر فرهنگی و آثار درخشان جهانی دارد، حالا کم‌کم خالی از سکنه می‌شود.»
این پژوهشگر حوزه آب مدیریت مصرف در بالادست و پایین‌دست رودخانه زاینده‌رود، کنترل برداشت‌های زیرزمینی، کوتاه کردن دست صنعت از رودخانه و اصلاح الگوی کشت را راهکارهای نجات اصفهان از بحران کنونی و بازگشت حیات اجتماعی به این شهر دانست.
پیش از این نیز علی بیت‌اللهی، رئیس بخش زلزله و فرونشست مرکز تحقیقات راه و مسکن و شهرسازی، اعلام کرده بود که بیش از ۲۸۵ اثر تاریخی اصفهان از جمله مساجد تاریخی و محوطه‌های باستانی در پهنه فرونشست زمین قرار دارند و خطر تخریب آن‌ها را تهدید می‌کند.
اوایل فروردین امسال نیز مهدی طغیانی، نماینده اصفهان در مجلس یازدهم، درباره خطر جدی فرونشست زمین در اصفهان گفت اگر تا چند سال آینده برای این موضوع فکری نشود، باید ظرف هفت تا هشت سال آینده اصفهان را ترک کرد و این شهر دیگر قابل‌سکونت نخواهد بود.
او در ادامه نیز افزود احیا نشدن زاینده‌رود به خالی شدن آبخوان‌های دشت اصفهان منجر شده و مشکلات اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی جدی برای مردم به وجود آورده است.
محمد درویش، کنشگر محیط‌زیست و کارشناس حوزه آب، پیش‌تر درباره نرخ فرونشست در استان‌های اصفهان گفته بود که میزان تراز منفی آب در این استان ۱۳ میلیارد مترمکعب، معادل حدود ۲۰ رودخانه به اندازه زاینده‌رود، است.
فرونشست زمین پدیده‌ای است که در اثر برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی به وجود می‌آید. به‌رغم اینکه داده‌های موجود، فرونشست زمین در بیشتر استان‌های ایران را نشان می‌دهد، همچنان ۵۷ درصد از آب شرب شهری، ۸۳ درصد از آب شرب روستایی، ۶۳ درصد از آب موردنیاز صنایع و ۵۲ درصد آب کشاورزی از طریق منابع آب زیرزمینی تامین می‌شود؛ روندی که نتیجه آن کسری ۱۳۶ میلیارد مترمکعبی آبخوان‌های ایران و کاهش سالیانه ۵۵ سانتی‌متری سطح آن‌ها است.
بر اساس داده‌های آماری سازمان حفاظت محیط‌زیست، تغییرات اقلیمی به مهاجرت بیش از ۸۰۰ هزار نفر به استان‌های شمالی ایران منجر شده است. با این حال، شواهد موجود حاکی از آن است که پدیده فرونشست و بحران آب حتی شهرهای شمالی ایران را نیز تهدید می‌کند. دشت‌های استان‌های تهران، فارس، خراسان هم وضعیت مناسبی ندارند.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۶ اگوست ۲۰۲۴