به دنبال شیوع کووید-۱۹ در ایران و ترکیه، در چهارم اسفند ۱۳۹۸، همه مرزهای زمینی، هوایی و ریلی ترکیه به روی ایران بسته شد.
«فخرالدین کوجا»، وزیر بهداشت ترکیه، طی یک کنفرانس مطبوعاتی در رابطه با شیوع کرونا در ایران و اتخاذ تدابیر لازم گفت: «دروازه‌های مرزی با ایران به دلیل گسترش ویروس کرونا در این کشور موقتا بسته شد. تمام پروازهای بین‌المللی از مبدا ایران از ساعت ۲۰:۰۰ امشب موقتا و به صورت یک‌طرفه متوقف می‌شود. به این ترتیب، تمامی ورودی‌های ایران به ترکیه موقتا مسدود شده است. اما عبور از ترکیه به ایران همچنان ادامه دارد.»
بدین ترتیب، بسیاری از ایرانیانی که برای گذراندن تعطیلات نوروز از ماه‌ها قبل هتل و بلیت سفرشان را رزرو کرده بودند، ناچار به لغو رزروها شدند. کنسرت‌های خوانندگان ایرانی که به روال معمول در ترکیه برگزار می‌شد، لغو شد و خانواده‌های بسیاری به اجبار طعم جدایی از هم را چشیدند. خانواده‌هایی که فرزندانشان در ترکیه درس می‌خوانند و پدران یا مادرانشان در ایران هستند، امکان حضور در کنار هم را نیافتند. چرا که اگر به ایران می‌رفتند، امکان بازگشت به موقع به کار و تحصیل‌شان در ترکیه ممکن نبود.
دولت ترکیه در طول این مدت تدابیر سخت‌گیرانه‌ای برای مبارزه با ویروس کرونا اتخاذ کرد و سرانجام با کاهشی شدن روند ابتلا در شهرهای مختلف، از ابتدای ماه ژوئن، ممنوعیت‌های اجباری رفت‌و آمد برداشته شد. شهروندان به شرط رعایت فاصله‌گیری در اجتماع و اجبار به استفاده از دست‌کش و ماسک در مکان‌های عمومی، می‌توانند در شهرها تردد کنند. افراد بالای ۶۵ و کمتر از ۲۰ سال نیز اجازه یافتند در زمان‌های معین از منزل خارج شوند. اما مدارس و دانشگاه‌ها همچنان تعطیل باقی ماندند.
از آن زمان به بعد، کلیدی‌ترین سوالی که برای ایرانیان در ترکیه مطرح می‌شود، این است که «مرزها کی بازخواهند شد»؛ سوالی که تا به امروز پاسخ روشنی به آن داده نشده است. جزئیات آمارهای دولتی ترکیه نشان می‌دهد که در چهارماهه ابتدایی سال جاری، ۵۲۶ میلیون دلار صادرات و ۳۰۱ میلیون واردات از ایران داشته است. این رقم در دوره زمانی مشابه سال گذشته ۹۲۲ میلیون دلار صادرات و ۲.۲ میلیارد دلار واردات از ایران بوده است. صادرات ایران به ترکیه در ماه آوریل به ۱۹ میلیون دلار سقوط کرده است که ۲۵ برابر کمتر از آوریل سال گذشته است.
حالا وزیر بازرگانی ترکیه می‌گوید که دو گذرگاه برای افزایش تجارت با ایران و عراق طی هفته جاری باز خواهد شد.«رخسار پکجان» طی گفتگویی با شبکه دولتی «تی‌آرتی»، اعلام کرد که در هفته جاری گذرگاه گوربلاغ با ایران و گذرگاه خابور با عراق باز خواهد شد تا تجارت دوجانبه با این کشورها افزایش یابد.
وی گفت، صادرات کشور در ماه گذشته، می، نسبت به دوره زمانی مشابه پارسال ۴۱ درصد کاهش یافته و به ۹.۴۳ میلیارد دلار رسیده است. واردات کشور نیز با افتی بالای ۲۸ درصد، به زیر ۱۳ میلیارد دلار سقوط کرده است.
بنابراین، چنین به نظر می‌رسد که در حال حاضر اولویت دولت ترکیه در بازگشایی مرزها، از سرگیری روابط تجاری میان دو کشور است. اگرچه حضور مسافران ایرانی به عنوان گردش‌گرانی که علاوه بر سیاحت، فروشگاه‌های این کشور را هم رونق می‌بخشند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، اما با نظر به این که ویروس کرونا در ایران چنان که باید مهار نشده است، احتمال بازگشایی مرزها به روی مسافران، چندان نزدیک به نظر نمی‌رسد.
ترکیه اعلام کرده است که از تاریخ ۱۵ ژوئن ۲۰۲۰ مرزهای خود را به روی کشورهایی که ویروس کرونا را کنترل کرده‌اند، بازخواهد کرد. این تعریف اما با توجه موج دوم شیوع کرونا در استان‌های مختلف ایران، شامل مرزهای ایران نخواهد شد.
«نیلوفر» به همراه دو فرزندش در ترکیه زندگی می‌کند. کودکان او در این کشور درس می‌خوانند، اما همسرش در ایران مشغول به کار است و هر ماه، چند روزی را با خانواده‌اش می‌گذراند. امسال با شیوع ویروس کرونا و بسته شدن مرزها، طولانی‌ترین جدایی پدر از خانواده رقم خورده است. او از یک ماه پیش از بسته شدن مرز سخت تلاش کرده بود تا بتواند برای نوروز تعطیلات بلندمدت‌تری داشته باشد و با فرزندان و همسرش بیشتر وقت بگذراند، اما شیوع ویروس کرونا و بسته شدن مرزها همه برنامه‌ها را به‌هم ریخت. نیلوفر می‌گوید که تحمل دلتنگی او برای همسرش دشوار است، اما بهانه‌های گاه و بیگاه فرزندانش برای دیدار پدر سوی سخت‌تر ماجراست.
گروه دیگری که از بسته شدن مرزها به روی ایران و نامعلوم بودن بازشدن مجدد آنها متضرر می‌شوند، دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در ترکیه، یا افرادی هستند که برای سال تحصیلی جدید قصد تحصیل در دانشگاه‌های این کشور دارند.
تقریبا تمامی دانشگاه‌های ترکیه، اعم از دولتی و خصوصی، آزمونی به نام Yos برگزار می‌کنند که معمولا هر سال در پایان فروردین یا اوایل اردیبهشت ماه برگزار می‌شد. متقاضیان این آزمون، از نظر هوش و مهارت ریاضی سنجیده می‌شوند. این آزمون امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا در بسیاری از دانشگاه‌ها لغو شد. در برخی دانشگاه‌ها هم آزمون تعلیق شده است و مشخص نیست چه زمانی برگزار خواهد شد.
«ثریا»، عضو کادر درمان و مادر دو دختر دوقولو است که هر دوی آنها در آزمون کنکور سال تحصیلی ۱۳۹۸-۱۳۹۹ پذیرفته شده‌اند. او می‌گوید: «دختران من هر دو در رشته دامپزشکی در دانشگاه پذیرفته شده‌اند. یکی در دانشگاه آزاد و یکی در دانشگاه دولتی. اما چون قصد ادامه تحصیل در ترکیه داشتند، سال اول را که تا شهریور ۱۳۹۹ است مرخصی تحصیلی گرفتند. از مهرماه در کلاس‌های یوس که در «متروپل» تهران برگزار می‌شد ثبت نام کردند و برای آزمون که بنا بود فروردین ماه برگزار شود، آماده شدند. اما بسته شدن مرز همه برنامه‌های آنها را به هم ریخته است.»
به گفته ثریا، جدا از شهریه کلاس‌های آمادگی یوس که برای هر نفر مبلغی در حدود ۷ هزار لیر ترکیه بوده است، هر یک از دختران مبلع ۴ هزار لیر هم برای ثبت‌نام در دانشگاه‌های ترکیه هزینه کرده‌اند: «ما شرایط را قبول داریم. می‌دانیم که کرونا و شیوع آن مسئله‌ای جدی و جهانی است. کاش دولت ترکیه برای این بچه‌ها تمهیداتی اتخاذ کند. ما حتی حاضریم تست کرونا در فرودگاه با هزینه شخصی ما انجام بشود یا وقتی وارد شدیم، ۱۴ روز در قرنطینه باشیم تا خیالشان راحت شود، اما زحمت و هزینه‌های این یک سال بچه‌ها هدر نشود.»
او می‌گوید که اگر تا شهریور مرز باز نشود یا آزمون یوس همچنان بلاتکلیف باشد، فرزندانش باید قید همه‌چیز را بزنند و در ایران درس‌شان را ادامه بدهند: «حالا هزینه‌ها هم هیچی. لطمه‌ای که این بلاتکلیفی به روح و روان این بچه‌ها وارد می‌کند، چطور باید جبران کرد؟»
منبع: سایت بریتانیائی ایندیپندنت به زبان فارسی، ۸ ژوئن ۲۰۲۰