سایت خبری “رویداد ۲۴” روز شنبه ۱۵ شهریور به نقل از بستگان سه کولبری که بامداد چهارشنبه در منطقه مرزی سردشت و نزدیک مرز عراق به قتل رسیدند روایتی از وضعیت آنها و چگونگی کشته شدن‌شان نقل می‌کند که با ادعای ماموران مرزی در تعارض است.
سردار یحیی حسین‌خانی، فرمانده مرزبانی آذربایجان‌غربی روز جمعه در جمع خبرنگاران، سه جوان کولبر کشته شده در منطقه مرزی سردشت را “متجاوز مرزی مسلح” خواند که در حال ورود غیرقانونی به ایران هدف گلوله ماموران قرار گرفتند.
پسرعموی زانست حسن‌نژاد، جوانی که قصد داشته با دو دوست دیگر خود از عراق کالا به ایران حمل کند می‌گوید آنها پنج کیلومتر مانده به مرز عراق بدون هشدار و به طور مستقیم هدف گلوله ماموران مرزی قرار گرفته‌اند. او به رویداد۲۴ گفت: «من هر ۳ نفر را کاملا می‌شناسم. آنها فقط به خاطر چند هزار تومان پول کولبری می‌کردند زیرا در منطقه ما کار نیست، کارخانه و زمین کشاورزی نیست بنابراین چاره‌ای نداریم به جز آنکه با کولبری معاش‌مان را تامین کنیم.»
زانکو احمدی و سروش ملکاری دو دوست همراه زانست بوده‌اند که هر کدام مدتی به عنوان کولبر فعالیت کرده‌اند. سروش، جوان‌ترین این سه نفر، ۲۰ ساله بود و از یک سال پیش از طریق کولبری امرار معاش می کرد.
زانکو ۲۷ ساله و متاهل بود. بردارش می گوید هر دو از ۱۳ سالگی برای کمک به اقتصاد خانواده مجبور به کولبری شدند. او افزود زانکو و دوستانش قصد داشتند از عراق پوشاک و وسیله خانه وارد کنند اما هنوز از مرز رد نشده ماموران به سمت آنها شلیک کردند. دایی سروش ملکاری نیز با تایئد اینکه او و دوستانش کولبر بوده و در داخل خاک ایران هدف گلوله قرار گرفتند دولت را متهم کرد که از طرفی برای جوانان شغل ایجاد نمی کند و از طرف دیگر موقع کولبری با آنها برخورد می کند.
در ماه های گذشته صدها کولبر در مناطق مرزی غرب ایران بر اثر شلیک ماموران مرزی کشته و مجروح شده یا بر اثر سقوط از کوه و یخ زدگی جان خود را از دست داده اند.
۳۱ کشته و زخمی در یک ماه
سازمان حقوق بشری “هەنگاو” می گوید بر اساس آمار و اسنادی که ثبت کرده تنها در ماه اوت (۱۱ مرداد تا ۱۰ شهریور) ۳۱ “کولبر و کاسب کار کرد” در مرزهای کردستان کشته و زخمی شده اند.
امان الله حسین پور، نماینده سردشت و پیران شهر در مجلس شورای اسلامی ۱۴ شهریور در نامه ای به رئیس جمهوری حسن روحانی با اشاره به قتل سه جوان کولبر از او پرسید: «چرا باید جوانان بی دفاع و مظلوم مناطق کردنشین برای یک لقمه نان، کولبری کرده و کشته شوند؟ متأسفانه دولت شما نه تنها شغلی ایجاد نکرده است بلکه بازارچه های رسمی و معابر رسمی کولبری را مسدود و کارگاه های تولیدی را به مناطق مرکزی و برخوردار منتقل کرده است.»
سازمان حقوق بشری “هەنگاو” ۱۲ شهریور گزارش داد همزمان با قتل سه کولبر در سردشت، نیروهای سپاه پاسداران در مرز زیوە پیرانشهر نیز بە سوی گروهی از کولبران آتش گشودە و یک کولبر به نام جلال خضری را به قتل رساندند و چند نفر را مجروح کردند.
عثمان مزین، حقوق دان و وکیل دادگستری می گوید کولبری شغل نیست و آشکارا موجب تحقیر انسان می شود “اما این شغل نامطلوب به دلیل نبود شرایط اشتغال در مناطق مرزی و کردنشین به مردم این مناطق تحمیل شده است”.
“چرا کولبران را به جای دستگیری می کشند؟”
او به سایت رویداد۲۴ گفت: «در قوانین کولبری جرم نیست و مجازات و عقوبت اقدام به آن کشته شدن و قتل نیست لذا مامور انتظامی حق ندارد بدون حکم قطعی مرجع ذیصلاح قضایی جان مردم را بگیرد. البته تا جایی که می دانم تا کنون هیچ ماموری به دلیل تیراندازی به کولبران مورد بازخواست و احضار قرار نگرفته است؛ این یعنی برخی به خود حق می دهند علناً کولبران را مستحق قتل بدانند.»
اغلب حقوق دانان و فعالان حقوق بشری بارها تاکید کرده اند که اگر برخی از کولبران در قاچاق کالا هم دخیل باشند شلیک مستقیم به آنها، پیش از بازداشت و سپردن شان به دستگاه قضائی برای اثبات جرم، توجیه پذیر نیست.
مسئولان تا کنون به این پرسش پاسخی نداده اند. افزون بر این وعده های دولت برای سامان دادن به وضعیت کولبران، از جمله از طریق صدور کارت مرزنشینی، که عده ای بابت آن پول هم پرداخت کرده اند، هنوز نتیجه ملموسی نداشته است و ساز و کار استفاده از آن مشخص نشده است.
منبع: برگرفته از سایت صدای آلمان (دویچه وله) به زبان فارسی، ۵ سپتامبر ۲۰۲۰