۶ مهر ۱۳۰۴: ۹۵ سال پیش در چنین روزی ایرج افشار در تهران زاده شد. “نخستین باری که نه گفتم به پدرم بود. می‌گفت به کار دولتی نرو، رفتم و خیری ندیدم”.
پدر ایرج افشار نویسنده و پژوهنده حقوق و علوم اجتماعی بود: «پدرم به مادرم تکلیف کرده بود که به تکمیل سواد و حسن خط بپردازد و همه روزه مقداری فرانسه بخواند.»
او به دبستان و دبیرستان زرتشتیان رفت و دانشجو بود که مجله فرهنگی “آینده” را که پدرش گشوده بود، سرپرستی می‌کرد.
۲۴ ساله بود که پایان‌نامه دکتری‌اش “اقلیت‌ها در ایران” از سوی دانشکده حقوق دانشگاه تهران پذیرفته شد ولی شیفته کتاب‌شناسی بود.
۲۶ ساله بود که کتابدار دانشکده حقوق که در آن زمان بزرگترین کتابخانه رسمی کشور بود، شد و دو سال پس از آن مجله نام‌آشنای “فرهنگ ایران‌زمین” را گشود که از سرچشمه های پژوهش در ایران‌شناسی است: «از ابتدا توجه کامل بر آن معطوف بود که مجله کاملا چهره تحقیقی داشته باشد به نحوی که در میان مستشرقین مقام و اعتباری بیابد.»
۲۹ ساله بود که نخستین فهرست “کتاب‌های ایران” را انتشار داد که فهرست کاملی از آثار فارسی چاپ شده در سال ۱۳۳۳ در ایران و برون‌مرز بود و پیش از این سابقه نداشت.
۳۱ ساله بود که دوره آموزشی کتاب د‌اری یونسکو را در پاریس گذراند و از آن پس در چندین کتابخانه رسمی از جمله کتابخانه ملی به آثار چاپی و خطی نظم داد.
۳۹ ساله بود که فهرستی از شش هزار مقاله چاپشده فارسی در ایران و برون‌مرز گرد آورد که پیش از ظهور کامپیوتر معتبرترین سرچشمه ایران پژوهی بود و انتشار آن هنوز ادامه دارد.
او سرپرستی چندین نهاد فرهنگی را بر عهده داشت و دانش کتابداری و کتاب‌شناسی و نسخه‌شناسی را در دانشگاه تهران راه انداخت و ۱۰ سال دوره کارشناسی ارشد این رشته‌ها را تدریس کرد.
به کوشش او افزون بر ۵۰۰ فهرست، نسخه خطی و کتاب کمیاب چاپ و بازچاپ شدند. ماندگارترین آنها جز کتاب‌های تاریخی مانند “روزنامه وقایع اتفاقیه” آثار کارشناسی از رشته های گوناگون چون “کتاب آشپزی صفوی”، فروغستان (دانشنامه فن استیفا و سیاق معرفت فلاحت) و “خواب‌گزاری” است که هرکدام اهمیت تاریخی ویژه ای دارند.
او افزون بر تحول و تکامل کتاب شناسی در ایران، آثار فارسی کتابخانه ملی اتریش و دانشگاه بنام هاروارد آمریکا را فهرست نگاری کرد.
ایرج افشار در ۸۵ سالگی در زادگاهش درگذشت.
منبع: سایت صدای آلمان (دویچه وله) به زبان فارسی، ۷ اکتبر ۲۰۲۰