۱۲ آذر ۱۳۷۷: ۲۲ سال پيش در چنين روزی محمد مختاری در تهران كشته شد. می‌گفت: “نوآوری تحقق شكلی از آينده در اكنون است”. محمد مختاری در سال ۱۳۲۱ در مشهد زاده شد. پدرش رزاز و مادرش خياط و هردو باورمند بودند.
نخست در مكتب قرآن آموخت و سپس دبستان و دبيرستان را در زادگاهش گذراند و آرام آرام باورهايش ديگرگون شدند.ديپلم رياضی داشت ولی شيفته ادبيات فارسی و انگليسی بود و سرانجام از دانشگاه فردوسی در رشته ادبيات فارسی فارغ‌التحصيل شد.
۲۵ ساله بود كه ترجمه از انگليسی را آغاز كرد و نخستين سروده‌هايش را در مجله‌های نگين و فردوسی به چاپ رساند:
“ای آب
رگ‌های من هميشه عطش‌ناكند
وز خواب‌های كودكيم
دستی اشاره می‌كند،
و چشم می‌گشايم و می‌بينم:
موجی مرا به اوج جهان می‌برد”.
۲۹ ساله بود كه همكار بنياد شاهنامه فردوسی و سپس عضو هيأت علمی آن بنياد شد و شش سال پس از آن به تدريس اسطوره‌شناسی در دانشگاه هنرهای دراماتيگ پرداخت كه با انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها متوقف شد.
۳۸ ساله بود كه دبير كانون نويسندگان ايران شد و در انتشار كتاب جمعه احمد شاملو همكاری كرد. ۴۰ ساله بود كه در نزديكی محل كارش “بنياد شاهنامه” دستگير شد و حكم انفصال دائم از خدمات دولتی برايش صادر كردند و به زندانش انداختند.
در زندان هم می‌سرود و چون كاغذ و قلم نمی‌دادند سروده‌هايش را از بر می‌كرد. در همان هنگام تصحيح انتقاديش از داستان “سياوش شاهنامه” بی‌نام او در عنوان كتاب منتشر شد.
۴۴ ساله بود كه پس از آزادی از زندان عضو شورای نويسندگان مجله “دنيای سخن” شد و كتاب‌هايی از جمله “تمرين مدارا” را به چاپ رساند:
“ساخت استبدادی ذهن، زايیده و زاينده ساخت استبدادی جامعه است. اين مشخصه زندگی كسانی است كه در برابر قدرت و بالادست زبونند و نسبت به زيردست، مستبد و خودسر و خودرای”. ۵۳ ساله بود كه به آمريكا و كانادا سفر كرد و سخنرانی‌های پراستقبالی انجام داد:
“جامعه ما ملغمه‌ای است از اجتماع سنتی، جامعه مدنی و جامعه توده‌وار. ما نويسندگان تافته جدا بافته‌ای نيستيم، ما هم به فراخور وابستگی‌های بنيادی‌مان به اين موقعيت، هم در آن سهيم هستيم و هم از آن متأثريم”.
در آخرين سال زندگی‌اش در ايجاد كميته‌ای برای تدارک مجمع عمومی كانون نويسندگان نقش كارسازی داشت:
“بيش از صد سال است كه پرسش ما از آزادی انديشه و بيان، به اقتضای جامعه مدنی است اما پاسخ‌مان را از اجتماع سنتی و جامعه توده‌وار می‌شنويم”.
محمد مختاری در ۵۶ سالگی در تهران كشته شد. او یکی از قربانيان قتل‌های سیاسی زنجيره‌ای است.
برگرفته ای از سایت صدای آلمان (دویچه وله) به زبان فارسی، ۲ دسامبر ۲۰۲۰