در روزهای اخیر گزارش‌های متعددی از قطعی گسترده برق در تهران و برخی شهرهای دیگرمنتشر شده است. علت قطعی گسترده برق مشخص نیست. مردم می‌گویند که چرا برق قطع می‌شود؟ جواب مقام‌های مسئول هم این است که «کمتر» برق مصرف کنید. اما بسیاری از شهروندانی که خاموشی را در چند روز اخیر تجربه کرده‌اند، می‌گویند میزان مصرف برق‌شان هیچ تغییری نکرده است. علت واقعی قطعی برق چیست؟
***
از استخراج بیت‌کوین توسط چینی‌ها در ایران به عنوان اولین عامل قطعی برق نام برده می‌شود. برخی رسانه‌ها گزارش کرده‌اند که آنها با ایجاد و گسترش مزرعه استخراج رمزارز «بیت‌کوین» در دو منطقه، مصرف برق در ایران را افزایش داده‌اند.
سایت «تجارت‌نیوز» پیش‌تر نوشته بود که «گروه توسعه سرمایه‌گذاری» ایران و چین بیش از یک‌سال است که در منطقه ویژه اقتصادی رفسنجان مشغول استخراج بیت‌کوین شده است.
بیت‌کوین پرطرفدارترین پول دیجیتال است و استخراج (ماینینگ) آن توسط کامپیوترهای خاصی انجام می‌شود که مصرف برق آنها بسیار بالا است.
اعضای شبکه، تراکنش بیت‌کوین را پردازش کرده و بیت‌کوین‌های جدید استخراج می‌کنند.
«رضا اردکانیان»، وزیر نیرو هم در این رابطه گفته که «هر کسی که مجوز دارد طبق مجوز می‌تواند نسبت به استخراج رمزارزها اقدام کند.»
«مصطفی رجبی مشهدی»، سخن‌گوی صنعت برق هم میزان برق مصرفی استخراج‌کنندگان ارزهای مجازی را بیش از ۳۰۰ مگاوات برآورده کرده که به گفته وی این مصرف به صورت «غیرمجاز» است.
رجبی مشهدی افزوده «تاکنون ۲۴ مرکز استخراج رمز ارز با ظرفیت بیش از ۳۱۰ مگاوات مجوز فعالیت گرفته‌اند» که با این احتساب، میزان برق مصرفی تمامی دستگاه‌های استخراج‌کننده رمزارز در ایران ۶۱۰ مگاوات است.
از افزایش مصرف خانگی به عنوان دومین عامل قطعی برق در ایران نام برده شده است، موضوعی که مقام‌های مسئول آن را به میان کشیده و از مردم خواسته‌اند مصرف خود را کاهش دهند.
براساس آمار‌های رسمی، متوسط مصرف هر مشترك خانگی در سال ۱۳۹۸ در ایران، ۳۰۰۷ کیلووات ساعت بوده که نسبت به سال ۱۳۹۷ حدود ۱.۶ درصـد رشد داشته است.
آمار تفصیلی صنعت برق ایران در سال ۱۳۹۸ همچنین حاکی از آن است که مصرف برق مشترکان صنعتی در سال ۹۷ با ۰.۷ درصد رشد به ۳۴.۷ درصد رسیده که بالاترین سهم مصرف مشترکان برق محسوب می‌شود.
این آمارمی‌گوید ۲۵۵ هزار مشترک صنعتی در ایران طی سال ۱۳۹۷ رقمی معادل ۸۸۵۴۱ میلیون کیلووات ساعت مصرف کرده و در رده نخست مصرف‌کنندگان برق در ایران قرار دارند.
مصرف‌کنندگان خانگی هم با ۲۹۴۲۷ هزار مشترک ۸۵۰۹۹ میلیون کیلو وات ساعت برق مصرف کرده و در رده دوم جدول جای گرفته‌اند.
بخش دیگری از این آمار می‌‌گوید که ۱۳.۶ درصد برق تولیدی در سال ۱۳۹۸ را ساکنان استان تهران مصرف کرده‌اند و خوزستانی‌ها هم با ۱۱.۳ درصد در رده دوم این جدول قرار گرفته‌اند.
در بخش متوسط مصرف ساليانه مشترکين برق خانگی هم استان خوزستان با ۱۱۲۴۸ کیلووات ساعت و بوشهر با ۱۱۲۰۷ کیلووات ساعت دو استان پرمصرف بوده‌اند.
در بخش دیگری از سالنامه آماری وزارت نیرو آمده که گاز، گازوئیل و نفت کوره سه منبع اصلی انرژی در نیروگاه‌های برقی کشور هستند.
گاز با ۸۷ درصد و گازوئیل با پنج درصد دو انرژی مهم مصرفی این نیروگاهها اعلام شده‌اند.
با این وجود در چند روز اخیر در پی افزایش آلودگی برخی کلان‌شهر‌های ایران، گزارش شده که مصرف مازوت در نیروگاه‌های تولید برق، علت اصلی این آلودگی‌ها است.
مهدی اسماعیلی، سخن‌گوی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران هم این مساله را تائید کرده و گفته «به دلیل عدم امکان تامین گاز کافی برای نیروگاهها از فرآورده‌های مایع نظیر گازوئیل و مازوت به عنوان سوخت استفاده» می‌شود.
«عیسی کلانتریة، رئيس سازمان حفاظت محیط زیست چندی پیش گفته بود مردم باید بین قطعی برق و مصرف مازوت یکی را انتخاب کنند.
او قطعی برق را به‌عنوان راه‌حلی برای استفاده کمتر از مازوت در نظر گرفته و گفته بود: «بهتر است که روزی دو ساعت خاموشی داشته باشیم اما از سوخت مازوت استفاده نکنیم، چون موجب آلودگی هوا می‌شود.»
مازوت یا نفت کوره یکی از هیدروکربن‌های نفتی است که در مراحل پالایش نفت خام پس از نفتا و بنزین و نفت سفید بدست می‌آید و چون سیاه رنگ است به نام نفت سیاه نیز خوانده می‌شود.
این ماده ارزان‌ترین ماده سوختنی برای کوره‌ها، حمام‌ها و تنور نانوایی‌ها و موتورهای دیزلی و برخی نیروگاهها و از آلاینده‌ترین سوخت فسیلی است.
مصرف مازوت منجر به تولیدی گازی می‌شود که درد قفسه سینه، مشکلات تنفسی، قرمزی چشم و افزایش احتمال بروز بیماری‌های قلبی و تنفسی را به همراه دارد.
مصرف مازوت با محتوای قانون هوای پاک مصوب ۱۳۹۶ مغایرت دارد و ممنوعیت استفاده از آن به نیروگاهها ابلاغ شده است و حتی دادستانی حکم به پلمب نیروگاهها داده است.
ساکنان برخی کلان‌شهر‌های ایران در حال حاضر با سه بحران ناتوانی در تامین گاز، خاموشی گسترده و آلودگی‌های زیست‌محیطی دست و پنجه نرم می‌کنند.
مصرف برق بالاست، نیروگاهها کمبود گاز دارند و مازوت و گازوئیل جایگزین کرده‌اند و همین مساله منجر به افزایش آلودگی هوا شده است.
حالا در این میان گروهی می‌گویند که دستگاه‌های استخراج رمزارزها منجر به افزایش مصرف برق و بروز مشکلات زنجیره‌ای دیگر در ایران شده است.
مقام‌های مسئول هم می‌گویند که این دستگاه‌ها در مجموع ۶۱۰ مگاوات برق مصرف می‌کنند که در صورت درست بودن آن، این مقدار نمی‌تواند عامل اصلی افزایش مصرف برق در ایران باشد.
این در حالی است که رسانه‌ها می‌گویند چینی‌ها دستگاه‌های فراوانی در ایران راه‌اندازی کرده‌اند که مقام‌های مسئول درباره میزان برق مصرفی آنها سکوت کرده‌اند.
مرکز پژوهش های مجلس هم چندی پیش گزارشی درباره فعالیت دستگاه‌های استخراج رمزارز در ایران منتشر کرده و اعلام کرده بود که «در چندین ماه سرد سال نزدیک به ۲۰ هزار گيگاوات ظرفيت می‌تواند برای استخراج رمزارز استفاده شود.»
این مرکز نوشته بود که با افزایش قیمت رمزارزها در جهان، مصرف برق افزایش و با کاهش قیمت آنها نیز مصرف برق کاهش می‌یابد.
به نظر می‌رسد با افزایش تاریخی قیمت بیت‌کوین در هفته‌های اخیر، فعالیت مزارع استخراج این رمزارز در ایران هم افزایش قابل توجهی داشته که مقام‌های ایران حاضر نیستند درباره تعداد این مزارع، میزان برق مصرفی و مقدار ارز‌هایی که استخراج می‌کنند، اطلاعات دقیقی منتشر کنند.
پیش‌تر برخی رسانه‌ها و تحلیل‌گران سیاسی اعلام کرده بودند که جمهوری اسلامی از رمزارزها به منظور دور زدن تحریم‌ها استفاده می‌کند، موضوعی که تهران ترجیح داده درباره آن سکوت کند.
برگرفته ای از سایت ایران وایر، ۱۳ ژانویه ۲۰۲۱