نوسان قیمت ارز در ایران با کاهش چند روزه قیمت ارز و جهش ناگهانی در روز گذشته ادامه دارد. برخی از تحلیلگران کاهش قیمت ارز را در پی برنامه‌های پیش از انتخابات حکومت و همچنین مذاکره نظام با غرب ارزیابی می‌کنند و برخی دیگر روند کاهش قیمت ارز را طبیعی می‌دانند. با اینهمه نگرانی‌هایی درباره آینده نرخ ارز و اقدامات غیراصولی دولت در اینباره مطرح می‌شود.
قیمت دلار در روزهای گذشته به کانال ۲۰ هزار تومان کاهش یافته بود. عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی شامگاه یکشنبه ۱۹ اردیبهشت با حضور در یکی از برنامه‌های صداوسیمای جمهوری اسلامی مدعی شده بود ریزش قیمت دلار با مدیریت بانک مرکزی در حال انجام است و قیمت دلار در روزهای آینده به کمتر از ۲۰ هزار تومان نیز خواهد رسید.
با اینهمه ساعاتی پس از وعده رئیس کل بانک مرکزی و بهای فروش دلار در بامداد دوشنبه با حدود ۱۰۰۰ تومان افزایش از ۲۰ هزار و ۷۰۰ هزار تومان به حدود ۲۱ هزار و ۷۰۰ تومان رسید. در بازار آزاد هم قیمت دلار از ۲۲ هزار تومان گذشت و با ۵۰۰ تومان افزایش قیمت نسبت به روز یکشنبه با نرخ ۲۲ هزار و ۱۰۰ تومان معامله شد.
افزایش قیمت‌ها امروز سه‌شنبه ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ نیز ادامه داشته و هر دلار آمریکا به ۲۲ هزار و ۶۵۰ تومان رسیده است.
کامبیز افسری کارشناس بازار ارز معتقد است که «بانک مرکزی برای اینکه فاصله قیمت دلار بازار آزاد و صرافی ملی را کاهش دهد، قیمت را در صرافی ملی به یکباره حدود ۱۰۰۰ تومان افزایش داد.»
به گفته این تحلیلگر اقتصادی «بازار ارز خوش‌بینی محض به مذاکرات وین را از دست داده است و از سمتی با گشایش بازارها پس از محدودیت‌های کرونایی قیمت دلار افزایشی شد.»
او همچنین معتقد است که حتی اگر توافق دیگری میان ایران و ایالات متحده امضا شود، کاهش قیمت در بازار ارز دوام چندانی ندارد و قیمت‌ها دوباره به نرخ‌های فعلی برمی‌گردد.
میثم رادپور از دیگر کارشناسان بازار ارز در ایران نیز با اشاره به کاهش قابل توجه ذخایر ارزی کشور گفته که «کمبود منابع ارزی سبب می‌شود بانک مرکزی دیگر نتواند چندان بازارسازی کند و کاهش قیمت ارز به عوامل دیگری از جمله گشایش در سیاست خارجی ایران و رشد اقتصادی و در نتیجه تقویت ارزش ریال بستگی دارد.»
محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه نیز طی روزهای گذشته در نشست آنلاین در کلاب هاوس گفت که «ایران پارسال فقط ۱.۲ میلیارد دلار درآمد نفتی داشته است که این رقم حاکی از کاهش بی‌سابقه فروش نفت ایران است.»
در همین ارتباط احمد مجتهد رئیس سابق پژوهشکده پولی و بانکی در گفتگو با خبرگزاری مهر درباره کاهش نرخ ارز در بازار گفته است «به نظر می‌رسد اتفاقی که در بازار ارز رخ داده ناشی از در جریان بودن مذاکرات برجام میان ایران با کشورهای دنیا است که به صورت هیجانی، آثار آن در بازار ارز نمایان شده است. درواقع بخشی از ریزش قیمت‌ها در بازار ارز متمرکز بر روی افزایش عرضه ارز در بازار است چرا که برخی افراد برای حفاظت از سرمایه خود در قبال تورم، اقدام به خرید ارز کرده بودند و اکنون که از روند اثرگذاری مذاکرات بین‌المللی نگران هستند، در بازار آمده و ارز خود را می‌فروشند.»
او در ادامه گفته که «در مقابل این عرضه، ممکن است که دولت به دلیل افت نرخ، اقدام به خرید ارز نماید و بعداً گزارش مرتبط با آن را اعلام کند؛ این در حالی است که منابع ارزی کافی در اختیار دولت هم قرار ندارد که بتواند منابع عظیمی را در بازار وارد کند؛ اما به هر حال ممکن است افت قیمت ارز بسیار موقتی باشد و مجدد علیرغم افت شدید نرخ ارز، به دلیل سازگار نبودن این کاهش قیمت با منطق‌های اقتصادی، مجدد قیمت برگردد چرا که شرایط کشور تورمی است و هنوز اتفاقی در خصوص کاهش تورم رخ نداده است.»
رئیس سابق پژوهشکده پولی و بانکی تأکید کرده که قیمت ارز باید با مکانیزم عرضه و تقاضا تعیین گردد تا ماندگاری در بازار به وجود آید، این در حالیست که فروشندگان خرد در حال خروج از بازار ارز هستند و تلاش دارند تا از افت سرمایه خود جلوگیری کنند؛ ضمن اینکه نرخ ارز هم بالاخره به کفی خواهد رسید و در یک جا متوقف می‌شود که برخی معتقدند ۱۸ هزار تومان و برخی معتقدند که ۲۰ هزار تومان باشد؛ اما این تنها در فاصله کوتاهی ماندگار خواهد بود.
احمد مجتهد افزوده که «تقویت پول ملی باید به هر شکل با ابزارهای اقتصادی صورت گیرد؛ در غیر اینصورت صرفاً با کاهش نرخ ارز که در ماندگاری آن هم ابهام است، ارزش پول ملی تقویت نخواهد شد؛ ضمن اینکه اگر مذاکرات هم به نتیجه رسد، اثر آن در قالب شوک روانی بروز می‌کند، اما به معنای تقویت پول ملی نیست و باز هم قیمت خود را با تورم تطبیق خواهد داد.»
محمد لاهوتی رئیس کنفدراسیون صادرات ایران نیز با هشدار نسبت به «تمایل دولت به ارزپاشی در ماه‌های پایانی» کارش گفته است که تجربیات گذشته ثابت می‌کند که کاهش نرخ ارز در پایان دولت‌ها، ماندگاری ندارد و به محض تغییر دولت و کاهش منابع ارزی، نرخ به سرعت رشد خواهد کرد.
محمد لاهوتی افزوده که نرخ دلار را نمی‌توان به شکل تصنعی پایین آورد و همانطور که رسیدن قیمت دلار به ۳۰ هزار تومان واقعی نبود، تلاش برای کاهش نرخ با ارزپاشی نیز رخداد مثبتی به شمار نمی‌رود.»
به گفته وی، «پایین آوردن تصنعی و دستوری نرخ ارز ممکن است در ظاهر تقویت پول ملی باشد، ولی رونق واردات، سرکوب تولید داخلی، کاهش صادرات و از همه بدتر افزایش و جذابیت قاچاق را به همراه خواهد داشت؛ چرا که هر کالایی در خارج از مرز ارزان‌تر به دست واردکننده می‌رسد و از سوی دیگر، افرادی که دسترسی به راه‌های غیرقانونی واردات دارند، اقدام به قاچاق کالا خواهند کرد.»
رئیس کنفدراسیون صادرات ایران توضیح داده که «در یکسال و نیم گذشته با افزایش نرخ ارز، صنایع نساجی، لوازم خانگی و کاشی و سرامیک توانستند در صادرات جای پای خود را پیدا کرده و افزایش صادرات چشمگیری داشته باشند؛ در حالی که لوازم خانگی و محصولات نساجی کالاهایی بودند که به شدت تحت تأثیر قاچاق در گذشته قرار داشتند و تمام این موضوعات نشانگر آن است که اقتصاد بر اساس قواعد اقتصادی و فرمول‌های ریاضی محاسبه شده و حرکت خواهد کرد؛ پس باید به نوعی با آن برخورد شود که از سیاست‌های دستوری فاصله گرفته و اتفاقاتی که در گذشته تکرار شده، مجدد تکرار نشوند.»
محمد لاهوتی تأکید کرده که «ما قطعا از افزایش واقعی ارزش ریال حمایت می‌کنیم اما در عین حال باید توجه داشت که سیاست‌های غلط ارزی می‌تواند به چالشی جدید بدل شود.
حسین راغفر اقتصاددان اصلاح‌طلب اما می‌گوید کاهش نرخ ارز باید به مطالبه عمومی تبدیل شود و سوداگران هستند که از کاهش نرخ ارز نگرانند: «در صورتی که تلاش برای کاهش نرخ ارز در دستور کار قرار نگیرد و مردم پیگیری مطالبات مهم اقتصادی نباشند، اقتصاد ایران در نیمه دوم سال ۱۴۰۰، یک تورم بسیار بزرگ را مجددا تجربه خواهد کرد. تورمی که به مراتب بزرگ‌تر از تورم سال گذشته خواهد بود و تبعاتی به مراتب ویرانگرتر خواهد داشت. طبیعی است که برخی گروه‌های ذی‌نفوذ در برابر مطالبات مردم مقاومت خواهند کرد و از همه نهادهای بانفوذ و ظرفیت‌های سیاسی بهره خواهند برد تا جلوی کاهش نرخ ارز را بگیرند، همان‌گونه که تا به امروز این گونه عمل کرده‌اند. چرا که افرادی از ارز گران منتفع می‌شوند و بهره‌های هنگفت می‌برند، همان کسانی هستند که باید تصمیمات لازم و کلیدی را بگیرند. مشخص است که هیچ چاقویی دسته خود را نمی‌برد و هیچ سوداگری به نفع مردم و به ضرر خود عمل نمی‌کند.»
نصرالله پژمانفر رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی نیز معتقد است کاهش نرخ ارز تصنعی و اقدامی از سوی دولت است: «مگر چه اتفاقی افتاده که دلار و سکه طلا مدام در روزهای اخیر در حال افت قیمت است؟! کاملا مشخص است، کار پول‌پاشی و مداخلات دولت است! می‌خواهند به مردم بقبولانند که «وین» این کار را کرده!»
نصرالله پژمانفر افزوده که «گزارش مداخلات ارزی دولت در بازار را به دستگاه قضا ارسال کردیم. مردم حس می‌کنند نشستن در وین مشکلات را حل می‌کند و ما هنوز نتوانستیم این مسئله را برای مردم روشن کنیم که مذاکرات تأثیری بر قیمت ارز ندارد.»
برگرفته ای از سایت کیهان لندن، ۱۶ مه ۲۰۲۱