جمهوری اسلامی مدعی است حجم صادرات نفت و درآمدهای نفتی افزایش پیدا کرده اما گزارش‌ها از بی‌مشتری ماندن نفت صادراتی ایران به ویژه پس از ورود نفت تحریمی روسیه به بازار قاچاق نفت خبر می‌دهند.
علی فروزنده مدیرکل روابط عمومی وزارت نفت ایران روز یکشنبه هشتم خردادماه از «افزایش خیره‌کننده» صادرات نفت ایران در دو ماه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل خبر داد.
علی فروزنده گفته که «با تلاش وزارت نفت و برخلاف شایعات و گزاره‌های مطرح‌شده در فضای عمومی جامعه، وصول درآمدهای حاصل از صادرات نفت، میعانات گازی، گاز طبیعی، فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی در دو ماه نخست امسال افزایش خیره‌کننده‌ای نسبت به مدت مشابه پارسال داشته است.»
وی افزوده که «مقایسه عملکرد وصول درآمدهای حاصل از صادرات نفت، میعانات گازی، گاز طبیعی، فرآورده‌های نفتی، محصولات پتروشیمی در دو ماه امسال نسبت به پارسال نشان می‌دهد وصول درآمدهای ارزی در فروردین‌ماه و اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ بیش از ۶۰ درصد بیشتر از مدت مشابه پارسال بوده است.»
روزنامه کیهان چاپ تهران نیز نوشته که ایران از طرق مختلف مشغول فروش نفت خود با استفاده از سیستمی است که رسانه‌های غربی به آن لقب «ناوگان اشباح» داده‌اند. درآمد حاصل از این فروش نیز با روش‌هایی خاص وارد کشور می‌شود!
اینهمه در حالیست که دیگر گزارش‌ها از کاهش فروش نفت ایران و از دست رفتن شرکای اقتصادی جمهوری اسلامی در شرایط تحریم حکایت دارد.
کیهان لندن روز شنبه هفتم خرداد به نقل از یک منبع آگاه گزارش داد که مجتمع نفتی «ابوذر» با تولید روزانه حدود ۱۷۰ هزار بشکه به خاطر بی‌مشتری ماندن نفت ایران «شات‌دان» شد. او گفته که «تصمیم نهایی برای توقف تولید نفت در مجتمع نفتی ابوذر در شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی گرفته شده است.»
خبرگزاری رویترز نیز هفته گذشته گزارش داد صادرات نفت خام ایران به چین از زمان آغاز جنگ اوکراین بطور قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته زیرا پکن محموله‌های نفتی خود را با تخفیف زیاد و ارزان‌تر از نفت ایران، از روسیه وارد می‌کند.
این خبرگزاری ۲۰ ماه مه (۳۰ اردیبهشت) در گزارشی نوشت جمهوری اسلامی تقریباً ۴۰ میلیون بشکه نفت در نفتکش‌ها ذخیره دارد و به دنبال مشتری می‌گردد. علاوه بر جمهوری اسلامی، دولت چپگرای ونزوئلا نیز پس از جنگ اوکراین بخشی از بازارهای نفت خود را از دست داده است.
وبسایت‌های رصد ترافیک کشتی‌ها و نفتکش‌ها گزارش دادند حدود ۲۰ نفتکش حامل نفت ایران در نزدیکی سنگاپور لنگر انداخته‌اند. بعضی از این نفتکش‌ها از حدود چهار پنج روز پیش و برخی از بهمن‌ماه در آن نواحی لنگر انداخته و همچنان بلاتکیف هستند.
تحریم نفتی روسیه توسط غرب پس از حمله ولادیمیر پوتین به اوکراین، فرصت‌های ایران برای صادرات نفت را کاهش داده است.
حمید حسینی رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت ایران در اینباره گفته که «روسیه می‌تواند تقریباً نیمی از نفت صادراتی خود را به آسیای جنوب شرقی به‌ویژه چین بفروشد و «این تهدید بزرگی برای صادرات نفت خام ایران است.»
جمهوری اسلامی حالا به دنبال مبادله بیشتر نفت با کالا است. جواد اوجی وزیر نفت جمهوری اسلامی آخر اردیبهشت از توافق با ونزوئلا برای تهاتر نفت با غلات خبر داد و ابراز امیدواری کرد که جمهوری اسلامی بتواند «از فرصتی که برای وزارت نفت مهیا شده» استفاده کرده و «بازارهای جدیدی در صادرات هم نفت و فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی و همچنین تهاتر با سایر کالا‌های اساسی و کشاورزی» را به دست آورد.
وزیر نفت جمهوری اسلامی تأکید کرد که «در زمینه تهاتر هم اسنادی امضا شد و با ظرفیت‌های خوبی که در این کشورها در زمینه کشاورزی وجود دارد و میانگین بارش سالانه این کشورها بیش از ۲۰۰۰ میلی لیتر است خیلی از محصولات کشاورزی ما به‌خصوص غلات را می‌توانند تأمین کنند؛ در این خصوص هم اسناد مهمی به امضا رسید.»
این خبرها با خبرهای افزایش «درآمدهای» نفت که به معنی فروش نفت و نه تهاتر آن است، همخوانی ندارد. به نظر می‌رسد در شرایطی که مذاکرات هسته‌ای جمهوری اسلامی با غرب به بن‌بست رسیده و تحریم‌ها ادامه دارد، «فروش نفت» به ابزاری تبلیغاتی برای جمهوری اسلامی در برابر ایالات متحده تبدیل شده است.
اخبار ضد و نقیض درباره صنعت نفت ایران، تنها به میزان و رقم فروش نفت در شرایط تحریم باز نمی‌گردد. روز گذشته خبری غیررسمی درباره ممنوعیت سرمایه‌گذاری شرکت‌های چینی در صنعت نفت ایران از سوی دولت پکن منتشر شد.
البته این خبر از سوی مهدی صفری معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه تکذیب شد. او گفته که «ما چنین چیزی را رسمی نشنیده‌ایم.»
مهدی صفری در ادامه گفت که «در برخی موارد بعضی کشورها می‌گویند برجام به نتیجه برسد، سرمایه‌گذاری می‌کنیم، اما بعضی کشورها کار خود را زودتر شرع کردند به‌خصوص در زمینه‌های نفت و گاز.»
پیش از این گزارش‌هایی درباره چرخش جمهوری خلق چین از ایران به عراق در حوزه سرمایه‌گذاری‌های نفتی منتشر شده بود. بر اساس گزارشی از مرکز امور مالی و توسعه سبز دانشگاه «فودان» در شانگهای، در سال گذشته چین بیش از ۱۰/۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در قالب طرح «یک کمربند و یک جاده» در عراق انجام داده است. عراق پس از روسیه و پاکستان به سومین شریک بزرگ طرح «کمربند و جاده» در معاملات انرژی تبدیل شده است.
این روزها چین درگیر ساخت نیروگاه نفت سنگین «الخیرات» در نزدیکی کربلا است. در قالب قرارداد ساخت نیروگاه «الخیرات» چین متعهد شده ساختن ۱۰۰۰ مدرسه‌ی در دست اجرا و حدود ۷ هزار مدرسه را در آینده در ازای محصولات نفتی این نیروگاه در دست احداث، تامین مالی کند. شرکت دولتی چین نیز قرارداد توسعه میدان گازی «منصوریه» را برنده شد و به نظر می رسد برای چینی ها هیچ محدودیتی در سایر پروژه‌های صنعتی و عمرانی عراق وجود ندارد.
کاریس ویته بنیانگذار و مدیر اجرایی سیگنال، شبکه جهانی چین و اسراییل در اینباره گفته که افزایش سرمایه‌گذاری چین در عراق دو معنی دارد؛ نخست اینکه عراق برای چینی‌ها در مقایسه با ایران لقمه‌ای راحت‌تر است و چینی‌ها آسان‌تر می‌توانند بدون جنجال و مسائل حاشیه‌ای در عراق سرمایه‌گذاری کنند، ضمن اینکه عراق پتانسیل‌های دست‌نخورده زیادی دارد و دسترسی آسان‌تری نسبت به ایران دارد. دیگر اینکه، با دولت و فعالان اقتصادی عراق راحت‌تر از ایرانی‌ها می‌توان مذاکره و تجارت کرد.
به گفته کاریس ویته «چینی‌ها همیشه تجارت با ایران را بسیار دشوار می‌دانستند و تنش های غیرعلنی زیادی در روابط ایران و چین وجود دارد. با توجه به وابستگی چین به انرژی عربستان و خلیج فارس، آنها احساس می‌کنند که داشتن یک منبع مهم دیگر نفت مثل عراق بسیار مهم است. عراق بازار بسیار جوانی است که نیاز به رشد دارد، به همه چیز نیاز دارد و برخلاف سوریه که ذخایر نفتی محدودی دارد و لبنان که ذخایر نفتی ندارد، منابعی برای پرداخت مطمئن پول به چین دارد.»
برگرفته ای از سایت کیهان لندن، ۳۱ می ۲۰۲۲