دولت ابراهیم رئیسی که به بهانه مقابله با چند «رانت‌خوار» ارز ترجیحی برخی نان‌ها و گروه دیگری از کالاهای اساسی را حذف کرد و باعث گرانی سرسام‌آور آن‌ها شد، حالا نمی‌داند با فساد ناشی از این سیاست در ۷۰ هزار نانوایی چه کند.
پس از حذف ارز ترجیحی، دولت اعلام کرد می‌خواهد سیاست پرداخت مستقیم یارانه نان به مردم را اجرا کند و این چنین بود که پای ۷۰ هزار نانوایی به این طرح باز شد.
نانوایی‌ها در این طرح، آرد سهمیه‌ای متعلق به مردم را از دولت دریافت و آن را به نان تبدیل می‌کنند و به صورت سهمیه‌بندی‌شده، با سیستم هوشمند متصل به کارت‌خوان، به مشتریان می‌فروشند.
در این طرح، هر فرد از نان یارانه‌ای سهمیه معینی دارد و در صورت درخواست برای مقدار بیشتر، باید هزینه آن را بپردازد.
اجرای این طرح باعث شد هم میانگین سهم نان در سبد معیشتی مردم کاهش یابد و هم در بسیاری از نانوایی‌ها، شکل تازه‌ای از فساد، کم‌فروشی و تقلب پا بگیرد که دولت مدت‌هاست می‌خواهد با این تقلب‌ها و انحراف‌ها مقابله کند.
گزارش‌ها در ایران حکایت از آن دارد که پس از اجرای این طرح، دست‌کم یک هزار و ۵۰۰ شکایت از کم‌فروشی نان یارانه‌ای به نهاد‌های مسئول ارسال شده است و کم‌فروشی نان در نانوایی‌ها به شکلی افزایش یافته که در حال حاضر، شکایت از این صنف در صدر شکایت‌های صنفی ایران قرار گرفته است.
خبرگزاری فارس هم با راه‌اندازی کارزاری در این خصوص نوشت «متاسفانه به دلیل بازرسی نکردن از اتحادیه‌های آرد و نان استان‌ها، نانوایی‌های زیادی هستند که سهمیه آرد را دریافت می‌کنند و آن را در بازار آزاد می‌فروشند.»
به نوشته این خبرگزاری در این طرح به نانوایی‌های تعطیل یا نانوایی‌هایی که وجود خارجی ندارند هم سهمیه آرد داده می‌شود و برخی از نانوایی‌ها هم سهمیه آرد‌شان را در بازار آزاد می‌فروشند.
خبرگزاری فارس اضافه کرد برخی «نانوایی‌های متخلف هم سهمیه آرد را دریافت می‌کنند، اما نان پخته شده سبک‌تر از وزن استاندارد است و اضافه آن را در بازار سیاه می‌فروشند.»
محمد جلال، مشاور وزیر اقتصاد به‌تازگی گفت ۹۵ درصد نانوایی‌های سنتی به کارت‌خوان تجهیز شده‌اند و روزانه حدود ۱۰۰ میلیون قرص نان با ۷.۵ میلیون تراکنش بانکی می‌فروشند.
جلال افزود در حال حاضر آردی که در اختیار نانوایی‌ها قرار می‌گیرد «با بازار رقیب ۲۰ برابر فاصله قیمتی دارد باید زیرساختی طراحی شود که از انحراف یارانه آرد جلوگیری شود.»
این گفته‌ها نشان میدهد دولت رئیسی برخلاف ادعا‌هایش، سازوکار مناسبی با هدف جلوگیری از انحراف این طرح نداشته است و ندارد و نمی‌داند با چه روش کارآمدی باید مقابل این فساد بالقوه در ۷۰ هزار نانوایی بایستد.
دولت همچنین پیش‌تر ادعا کرده بود در طرح «هوشمندسازی نان» قرار نیست قیمت نان افزایش یابد، اما حالا می‌‌گوید به نانوایی‌ها «برای جلوگیری از افزایش قیمت نان، ۱۵ درصد کمک‌هزینه» میدهد.
مقام‌های دولتی همچنین می‌گویند در ایران سالانه ۱۰ میلیون تن گندم برای تامین نان مردم مصرف می‌شود که حدود ۳۰ درصد آن خارج از شبکه است که دولت می‌خواهد جلوی آن را بگیرد.
آن‌طور که محمد جلال گفته است پس از اجرای طرح «هوشمندسازی نان» روزانه شش هزار تن در مصرف آرد صرفه‌جویی می‌شود که دولت می‌خواهد باز هم مصرف در این حوزه را تعدیل کند.
در پی افزایش قیمت آرد و به دنبال آن گران شدن نان، برخی نانوایی‌ها می‌گویند که میزان فروش آن‌ها از ۱۰ تا ۳۰ درصد کاهش یافته است. این در حالی است که نان مهم‌ترین بخش در سبد غذایی خانوارهای ایرانی را تشکیل میدهد.
افزایش قیمت نان به‌طور مستقیم بر زندگی قشر کارگر تاثیر می‌گذارد و افزایش گرسنگی و فقر در جامعه را در پی دارد؛ آن‌هم در شرایطی که بارها اعلام شده است برخی از مردم در نقاط محروم، جز نان چیزی برای خوردن ندارند.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی،۱۳ اگوست ۲۰۲۲