ملغمه‌ای از فساد و ناکارآمدی. تبعات حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی دارو و فساد گسترده در حکومیت جمهوری اسلامی اکنون گریبان بیماران ایرانی را گرفته است. داروهایی که امروز در بازار وجود دارند ممکن است فردا نایاب شوند و داروهای حیاتی مانند داروی بیهوشی به صورت قطره‌چکانی توزیع می‌شود.
یکی از رسانه‌های داخلی ایران روز پنج‌شنبه ۳ آذر در گزارشی از وضعیت کمبود دارو در ایران تیتر مطلبش را این گونه انتخاب کرده است: «دولت رئیسی نه عرضه تولید دارو دارد نه واردات دارو».
این شاید خلاصه همه گزارش‌هایی باشد که رسانه‌های مختلف داخلی درباره وضعیت کنونی دارو در ایران منتشر کرده‌اند. در اغلب این گزارش‌ها، تیغ تند انتقاد متوجه ناکارآمدی دولت ابراهیم رئیسی، ناکارآمدی وزیر بهداشت و بی‌عملی سازمان غذا و دارو است.
دو هفته پیش، رئیس سازمان غذا و دارو در ایران از سمتش استعفا داد. او نتوانسته بود بحرانی که پس از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی دارو در ابتدای تابستان پیش آمده بود را مدیریت کند. البته برخی مدیران حوزه دارویی می‌گویند او کاری هم از دستش بر نمی‌آید و معادله روشن بود: وقتی ارز ۴۲۰۰ تومانی را حذف می‌کنید و مواد اولیه یک‌شبه قیمتش هفت برابر می‌شود نمی‌توانید به زور قیمت دارو را در سطح پیشین نگاه دارید و انتظار کمبود دارو هم نداشته باشید.
خبرگزاری دولتی ایسنا در گزارش دیروزش از وضعیت دارویی بیمارستان‌های کشور چنین نوشته است: «بیمارستان‌ها در مورد برخی داروها به ویژه داروهای حیاتی نظیر داروهای بی‌حسی موضعی و بیهوشی، نوراپینفرین در آی‌سی‌یو و حتی فاکتور هشت بیماران هموفیلی و… با چالش‌هایی مواجهند و گفته می‌شود که این قبیل داروها در بیمارستانی نظیر مجتمع بیمارستانی امام خمینی تهران که بیمارستانی پرمراجعه و محل ارجاع از سراسر کشور است، به صورت روزانه و لب به لب تأمین و تلاش می‌شود که هیچ عمل جراحی کنسل نشود و در عین حال بیماری هم برای تهیه دارو و درمانش در خارج از بیمارستان سرگردان بازار آزاد نشود.»
امیرحسین اورندی، معاون درمان بیمارستان خمینی در تهران وضعیت را اسف‌بار‌تر از آنچه به نظر می‌رسد توصیف می‌کند: «وضعیت ذخایر دارویی‌مان در زمینه داروهای بیهوشی به نحوی است که هر روز دارو را در حد نیاز همان روز می‌رسانیم. متأسفانه اخیراً در تأمین ایزوفلوران که از گازهای هوش‌بر است نیز به چالش برخورده‌ایم…گاهی شده که روزانه پنج تا شش ویال دارو به اتاق عمل‌ها رساندند و اعلام کردند که ابتدا به بیماران اورژانسی و بعد به سایر بیماران برسد…واقعاً در تأمین داروهای بیهوشی و مراقبت‌های ویژه داریم لب به لب پیش می‌رویم و اگر قرار باشد بیش از این با کمبود مواجه باشیم، ممکن است روزی بیاید که حتی عمل را هم کنسل کنیم.»
علی فاطمی، نایب رئیس انجمن داروسازان ایران در گفت‌وگو با ایلنا وضعیت را سینوسی و پر از فراز و نشیب دانست و گفت که دارویی که امروز در داروخانه وجود دارد ممکن است فردا نایاب شود. او گفت: «در حال حاضر هنوز کمبود سرم به طور کامل برطرف نشده است، آنتی‌بیوتیک‌ها و برخی از داروهای سرماخوردگی هم به صورت سهمیه‌ای به داروخانه‌ها داده می‌شود، اما وضعیت نایاب ندارند. با مراجعه به داروخانه‌های دولتی این داروها یافت می‌شوند. در حال حاضر تأمین برخی از اسپری‌های کورتونی دچار مشکل است که امیدواریم مشکل آنها برطرف شود. برخی از داروهای دیگر مانند IVIG که مورد استفاده بیماران سرطانی است یا برخی از داروهای شیمی درمانی عمدتاً داروهای وارداتی هستند که تأمین آنها در جهان مشکل است، بسیاری از داروهای بیهوشی هم عمدتاً وارداتی بوده و جزو داروهایی هستند که گاهی اوقات دچار کمبود شده اما رفع می‌شوند.»
روزنامه خراسان در گزارشی که از وضعیت کنونی کمبود دارو در ایران منتشر کرده از قول یکی از جراحان نوشته است که آنها ناچار شده‌اند برای عمل جراحی از داروهای جایگزین و روش‌های ابداعی استفاده کنند: «به عنوان مثال داروی بوپیواکائین که در آن هم دچار کمبود هستیم، داروی بی‌حسی موضعی است و ما بسیاری از اعمال جراحی‌مان را از طریق بی‌حسی نخاعی (اسپاینال) و اپیدورال یا بی‌حسی ناحیه‌ای انجام می‌دهیم، حال وقتی این دارو در دسترس نیست، طبیعتاً از این دارو هم نمی‌توانیم استفاده کنیم و مجبوریم از بیهوشی عمومی استفاده کنیم که این کار هم از طرفی مصرف داروهای بیهوشی جنرال را بالا می‌برد و از سویی می‌تواند بیمار را دچار عوارض مترتب با بیهوشی عمومی کند.»
سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت می‌گویند که آنها به زودی بر موانع فائق می‌آیند و کمبودها برطرف می‌شود. این گزاره‌ای است که در سه ماه گذشته بارها از زبان آنها شنیده شده ولی تغییری در وضعیت رخ نداده است.
ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران هم در مورد وضعیت دارو گفته است کشوری که ۹۵ درصد داروی مورد نیازش را در داخل تأمین می‌کند نباید چنین وضعی داشته باشد و باید به صادرات دارو فکر کند. فعالان حوزه دارو و درمان می‌گویند همین اظهارات رئیسی نشان می‌دهد که او هیچ اطلاعی از وضعیت صنعت دارویی ایران ندارد.
هم‌اکنون تنها ۱۴ درصد از داروهای تولیدی در ایران با مواد اولیه تولید داخل تأمین می‌شوند و ۸۶ درصد از داروهای موجود در سبد دارویی کشور وابسته به واردات مواد اولیه از خارج هستند.
روزنامه شرق در گزارشی که از کمبود دارو تهیه کرده به موضوع احتکار مواد اولیه در شرکت‌های دارویی برای تعیین تکلیف افزایش قیمت اشاره کرده است. نکته قابل تأمل آن است که بیشترین میزان احتکار در شرکت‌هایی رخ داده است که وابسته به نهادهای حاکمیتی و اصحاب قدرت هستند.
سجاد اسماعیلی، مشاور سازمان غذا و دارو احتکار در شرکت‌های تولیدکننده دارو را تأیید کرده و وعده داده است که تیم‌های بازرسی‌شان به دنبال محتکران رفته‌اند. نتیجه این بازرسی‌ها هم مانند نتیجه دیگر اقدامات وزارت بهداشت همچنان مبهم است.
به گزارش خبرآنلاین، علی‌اصغر باقرزاده، عضو کمیسیون بهداشت مجلس نیز گفته است یکی از علت‌های کمبود دارو فساد دستگاه‌های دولتی است: «دستگاه‌های مذکور مواد اولیه را نگه داشتند که این مواد گران شود، سپس آن را وارد بازار کنند. بنابراین به دلیل نبودن مواد اولیه تولید دارو صورت نگرفت. همیشه در سخنرانی‌ها اعلام می‌کردیم که ۹۷ درصد داروهای نیاز داخل را خودمان تولید می‌کنیم، اما امروز شاهد نبودن دارو در کشور هستیم.»
برگرفته ای از سایت رادیو زمانه، ۲۶ نوامبر ۲۰۲۲