ویشوام سانکاران
نمونه‌هایی از مونالیزا و شام آخر، تابلوهای معروف لئوناردو داوینچی، نشان می‌دهد که این هنرمند سرشناس عصر رنسانس مواد شیمیایی را امتحان می‌کرد که باعث می‌شد در آثار هنری او ترکیب سمی نادری به وجود بیاید.
پژوهشی جدید که هفته گذشته در نشریه انجمن شیمی آمریکا منتشر شد، نشان داد که آزمایش او با ترکیب اکسید سرب (۲) به تشکیل پلمبونکریت، ترکیب سمی سرب، در لایه زیرین تابلو معروف مونالیزا منجر شد.
پژوهش‌های پیشین نشان داد که بسیاری از نقاشی‌های اوایل دهه ۱۵۰۰ از جمله مونالیزا را روی بوم‌های چوبی می‌کشیدند که پیش از افزودن اثر هنری می‌بایست یک لایه رنگ ضخیم و «زمینه‌ای» روی آن زده می‌شد.
دانشمندان از جمله در مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه (سی‌ان‌آر‌اس) می‌گویند سایر هنرمندان آن زمان معمولا از جسوــ ترکیبی که از گچ پاریس به دست می‌آید‌ــ استفاده می‌کردند اما این دانشمند ایتالیایی که از علوم مختلف سررشته داشت، آزمایش‌های گسترده‌ای انجام داد.
به گفته آنان، او برخی از آثار هنری‌اش را با لایه‌های ضخیم رنگدانه سفید سربی و تزریق روغن خودش با اکسید سرب (۲)ــ رنگدانه‌ای نارنجی که خاصیت خشک‌کنندگی خاصی به رنگ گفته‌شده می‌بخشید، شروع می‌کرد.
روی دیوار زیر شام آخر نیز از تکنیکی مشابه استفاده کرد که به گفته پژوهشگران، انحرافی در تکنیک سنتی نقاشی فرسکو دیواری آن زمان است.
دانشمندان در این مطالعه جدید درصدد بودند برای نمونه‌هایی کوچک از این دو نقاشی روش‌های تحلیلی به‌روز با وضوح بالا به کار ببرند.
آن‌ها یک «ریزنمونه» کوچک را که پیش‌تر از گوشه پنهان تابلو «مونالیزا» برداشته بودند و ۱۷ نمونه کوچک از سطح تابلو «شام آخر» را بررسی کردند.
این مطالعه نشان داد لایه‌های زمینه این آثار هنری حاوی روغن و رنگ سفید سربی و ترکیب سرب بسیار کمیاب پلمبوناکریت [Pb5(CO3)O(OH)2] است.
این ماده پیش‌تر در تابلوهای دوره رنسانس ایتالیا دیده نشده بود اما به گفته پژوهشگران، در نقاشی‌های بعدی رامبراند در دهه ۱۶۰۰ یافت شد.
هرچند گفته می‌شود هنرمندان برای کمک به خشک شدن رنگدانه‌ها اکسید سرب به آن‌ها افزوده‌اند، استفاده از این روش در نقاشی‌های زمان داوینچی به‌طور عملی ثابت نشده است.
تنها شواهدی که دانشمندان از استفاده از اکسید سرب در دوران این دانشمند نامدار متخصص انواع علوم پیدا کرده‌اند، مربوط به درمان‌های پوست و مو بود که البته اکنون سمی بودن آن ثابت شده است.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۲۳ اکتبر ۲۰۲۳