مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس روز پنجشنبه ۱۸ آبان، اعلام کرد که تغییرات اقلیمی و برداشت‌های بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی، تالاب‌های این استان را به سوی مرگ تدریجی برده است.
در این ارتباط، اعظم بهرامی کنشگر و کارشناس محیط زیست، در گفتگو با صدای آمریکا عقیده دارد که خشک سالی، کاهش میانگین بارش باران، حفر چاه در حریم تالاب‌ها و رودخانه و سدسازی های متعدد، راه تغذیه تالاب‌ها را محدود کرده است.
به گزارش خبرگزاری ایلنا، عطا پورشیرزاد، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس، که در نشستی در مورد نقش و اثرات تغییر اقلیم بر روی اکوسیستم‌های تالابی در شیراز سخن می گفت، افزود: استان فارس دارای ۱۴ تالاب است که ۵ تالاب آن ثبت کنواسیون رامسر شده است. تالاب‌های ارژن و پریشان در منطقه حفاظت شده قرار دارند که ذخیره‌گاه زیست کره نیز به‌شمار می‌آیند و کاملا خشک هستند.
او با اشاره به این که دو تالاب طشک و بختگان هم در منطقه پارک ملی قرار دارند، اضافه کرد: در سال جاری به علت تداوم برداشت‌های بی‌رویه آب و همچنین کاهش بارندگی و ریزش‌های جوی شاهد خشک شدن این تالاب‌ها بودیم.
این مقام دولتی افزود که شرایط بحران شدید و کم آبی و خشکی تالاب‌ها در استان فارس حاکم است و اشاره کرد که سالانه به‌طور متوسط ۷.۱ میلیارد متر مکعب آب از منابع این استان کاهش می‌یابد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس افزایش ایجاد گرد و خاک و نمک را از نتایج خشک شدن تالاب‌ها دانست و گفت: این رویداد به ویژه در حاشیه تالاب‌های بختگان، طشک و مهارلو مشهود است و در سایر مناطق حاشیه تالاب‌های خشکیده این استان نیز ریزگردها حاکم است.
عطا پورشیرزاد در بخشی از سخنان بر لزوم توقف کشت‌های زراعی آب‌بر تاکید کرد و گفت: این کشت‌ها باید متوقف شود. به طور مثال، فارس نباید محلی برای کاشت ذرت باشد اما هنوز در این استان ذرت کاشت می‌شود.
در این میان، استان فارس تنها استان ایران نیست که با بحران مواجه شده است.
حسن وحید، معاون آب خیزداری سازمان منابع طبیعی ایران، هفته گذشته با اعلام اینکه در حال حاضر دریاچه هامون «خشک خشک است»، به خبرگزاری دولتی «ایسنا» گفت: نبود آب در این منطقه، باعث شده است که «خود به کانون بحرانی گرد و غبار تبدیل شود.»
اعظم بهرامی، کنشگر و پژوهشگر محیط‌زیست، ساکن ایتالیا، در گفتگو با صدای آمریکا اشاره می کند که اغلب در مورد تالاب‌های استان های شمالی ایران اخبار زیادی منتشر می‌شود که چطور به علت برداشت از چاه ها برای کشاورزی، بستن سد و بند بر دل رودخانه ها و همین طور کاهش و تغییر الگوی بارش، یکی پس از دیگری خشک می شوند.
او می گوید: اما پدیده نابودی تالاب‌ها، استان های زیادی در ایران را درگیر کرده است و اشاره می کند که حداقل نام شش تالاب ایران که در لیست کنوانسیون رامسر بود، امروزه در فهرست جهانی تالاب‌های در خطر “مونترو” قرار دارد.
ناصر طالب بیدختی، عضو هیات علمی دانشگاه شیراز، در نیمه اردیبهشت سال جاری تالاب‌های ایران را در آستانه «انقراض کامل» دانسته و گفته بود که ایران با ۵ سایت تالابی «انزلی، هامون پوزک، هامون صابری، هامون هیرمند، نی‌ریز و کمیجان» در آستانه انقراض، به همراه کشور یونان در صدر لیست «کنوانسیون رامسر» قرار دارد.
خانم بهرامی ضمن اشاره به این که خشک شدن تالاب‌ها می تواند در اثر عوامل طبیعی یا عوامل انسانی رخ دهد، اضافه می کند: در استان هایی مانند استان فارس، اما شرایط ویژه ای وجود دارد. تالاب‌های استان فارس ارزش اکولوژیکی بسیار زیادی دارند که آنها را به پناهگاه پرندگان مهاجر تبدیل کرده است و همین طور حیات بسیار دیگر از گونه های حیات وحش نیز به این تالاب ها وابسته هستند.
به گفته این کنشگر و پژوهشگر محیط زیست، تالاب‌ها برای زندگی ساکنان این مناطق هم بسیار مهم هستند. از جمله برای حفظ رطوبت خاک، کنترل و مهار سیلاب ها، ماهی گیری و همچنین مانعی برای طوفان های گرد و خاک و ریه تنفس استان فارس.
او می افزاید: خشک سالی در سال های اخیر و کاهش میانگین بارش باران، بخش زیادی از تالاب‌های ایران، از گاوخونی و جازموریان تا خلیج گرگان و گمیشان، را تحت تاثیر قرار داده است اما در بسیاری از مناطق, حفر چاه در حریم تالاب‌ها و رودخانه و همین طور سدسازی های متعدد، راه تغذیه تالاب‌ها را محدود کرده است.
در این ارتباط، می توان به وضعیت تالاب هورالعظیم اشاره کرد که به‌واسطه «تاخت و تاز» شرکت‌های نفتی در آن با چالش‌های متعددی روبه‌رو شده است. در همین رابطه وب‌سایت «شبکه شرق» در سوم خرداد نوشت که «زورآزمایی نفت در هورالعظیم همچنان ادامه دارد.»
بر اساس این گزارش، چهار میدان نفتی با بیش از ۳۰۰ حلقه چاه نفت، «نفس» هورالعظیم را گرفته‌اند و حالا پای میدان جدیدی به این آخرین بازمانده تالاب‌های بین‌النهرین باز شده است؛ «میدان نفتی سهراب» که به تعبیر «شرق» قلب هورالعظیم را نشانه گرفته است.
به نوشته «شرق»، قرار است حضور نفتی‌ها در «بکرترین» نقطه هور ضربه مهلک دیگری به این تالاب نیمه جان بزند.
پیشتر معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست در سال ۱۴۰۰ از نقش دولت در خشک شدن این تالاب خبر داده و گفته بود: «تالاب هورالعظیم با مجوز شورای عالی امنیت ملی به نفع شرکت نفتی چینی خشک شد.»
اعظم بهرامی تاکید می کند که مطابق قانون، وزارت نیرو مسئول تامین حقابه تالاب‌ها است و سهم تالاب‌ها و طبیعت بعد از تامین آب اشامیدنی در اولویت است، اما عدم برنامه ریزی وزارت نیرو در تامین منابع متنوع آب (مانند مدیریت سیلاب ها و تصفیه و باز چرخانی فاضلاب) باعث شده است تالاب‌های زیادی از ایران، قربانی این مصرف و ویرانی طبیعت شوند.
این کنشگر و پژوهشگر محیط زیست اشاره می کند که برنامه ریزی نهادها و سازمان های مختلف برای تصرف اراضی و تغییر کاربری تالاب‌ها نیز کمک کرده است تا برنامه و سرمایه گذاری ضروری برای احیای بسیاری از آنها کاملا لغو شود و می گوید: معیشت و توسعه صنعت برای ایجاد اشتغال، به کلید واژه ای برای توجیه تخریب تالاب‌ها و تصاحب زمین های آنها تبدیل شده است.
به گفته وی، در استان فارس که امروزه بیش از ۸۵ درصد تالاب‌های آن از دست رفته، همیشه مسئله فقر و معیشت روستاییان در پیوند با حفر بی شمار چاه و توسعه کشاورزی ناپایدار و سدسازی ها مطرح بوده اما امروز با خشک شدن این تالاب‌ها به همین دلایل، این استان با بحران های جدی متعددی مواجه شده است.
خانم بهرامی اضافه می کند: «استان فارس بالاترین میانگین فرو نشست نقطه ای در جهان را دارد و بسیاری از کشاورزان مجبور به ترک زمین های شان شده اند. مطابق آمار سال ۱۳۹۹، ۵۰ درصد روستاهای این استان خالی از سکنه شده است.»
این کنشگر و کارشناس محیط زیست در مورد افزایش معنادار تعداد سیلاب ها و فاصله رخ دادن آنها در استان های جنوب و جنوب شرقی ایران می گوید: این بدان معناست که در تمام برنامه های توسعه برای این بخش ها باید به تاثیرات تغییر اقلیم از جمله پیشروی اب شور در پس خشکیدن رودها و افزایش میانگین دما، کاهش و تغییر الگوی بارش و سازگاری با این وضعیت جدید در نظر گرفته شود.
وی اشاره می کند که سلامت تالاب‌ها در یک جغرافیا نشان می دهد که محیط زیست در آن منطقه سالم است و می افزاید: نابودی طبیعت و منابع زیست در استان هایی که وابستگی و ارتزاق شان از آب و خاک به شکل مستقیم است، می تواند بحران های انسانی مانند فقر و مهاجرت را رغم بزند.
اعظم بهرامی تاکید می کند که استان های جنوبی ایران به رغم پتانسیل بالای دسترسی به ساحل خلیج فارس و دریای عمان و همینطور تنوع طبیعی و امکان رونق گردش گری، به دلیل فقدان توسعه پایدار در حوزه صنعت و کشاورزی، نه تنها مهاجر فرست هستند بلکه در شاخص فقر و فلاکت نیز آمار قابل توجهی دارند.
او بر این اعتقاد است که برنامه ریزی بلند مدت و آینده نگرانه برای حفظ منابع آب، از جمله رودها و تالاب‌ها و همین طور آب های زیر زمینی می تواند سلامت و رونق طبیعت و زندگی بهتر برای زیست نسل آینده را تضمین کند.
برگفته ای از سایت صدای امریکا بخش فارسی، ۱۰ نوامبر ۲۰۲۳