جمهوریخواهی، در نزد ما سکولار دموکرات ها (بخش سوم)

منوچهر یزدیان

جمهوریخواهی برای ما، در حزب سکولار دموکرات ايرانيان، بر پایهء جمهوریت (يا حاکميت ملت) و  وفاداری به اصول آن قرار گرفته است. این جمهوریت در کشورهای دموکراتیک جهان غرب به دو شکل جمهوری و یا پادشاهی تشریفاتی دیده می شود. شکل جمهوری آن در پاره ای از کشورهای اروپائی با فروپاشی نظام سلطنتی و امپراتوری برقرار گردید. در عین حال همین جمهوریت در کشورهای دیگر اروپائی با محدود کردن پادشاهی به امری نمادین و تشریفاتی، کشور و حاکمیت را در مالکیت مردم قرار داده و با تفکیک قوای سه گانه و از طریق مجالس منتخب مردم قدرت اجرائی را به نخست وزیر منتقل نموده است. در همه کشورها دموکراتیک غربی علیرغم اینکه شکل نظام آن ها جمهوری باشد یا پادشاهی این جمهوریت است که حکومت میکند.

تفاوت بین این دو شکل نظام در اروپا انتخابی و موروثی بودن یا نبودن آنها است. رئیس جمهور برای مدت معینی که قانون تعیین کرده است توسط مردم انتخاب میشود اما در کشورهای پادشاهی، پادشاه مقامش را موروثی و برای تمام عمر کسب میکند، بی آنکه اين نکته اهميت خاصی داشته باشد که نتوان از آن عدول کرد.

با اين همه و در بحث شکل نظام (جمهوری یا پادشاه)، حزب سکولار دموکرات ایرانیان شکل نظام جمهوری را دموکراتیک و مدرن دانسته و باور دارد که در دنیای امروز و همچنین در شرایط ایران، استقرار دستگاه پادشاهی موروثی و برای تمام عمر ریسک بیشتری برای بازتولید استبداد در خود دارد. در عین حال هزینه نگهداری دستگاه پادشاهی غالبا بیشتر از هزینه نگهداری دستگاه جمهوری است. اما، در هر حال، ما در شرایط ایران به سیستم جمهوری ای باور داریم که رئیس جمهور مقامی تشریفاتی است در حالیکه قدرت اجرائی در دست نخست وزیر و دولت منتخب پارلمان باشد. به این موضوع در ادامه بیشتر خواهیم پرداخت.

به دلیل آنچه که گفته شد، ما در مبارزات انتخاباتی و همه پرسی در ایران آزاد بعنوان یک حزب جمهوری‌خواه موضع گیری و فعالیت خواهیم کرد اما بدیهی است که اعضاء حزب ما بعنوان شهروند در انتخابات شرکت کرده و طبعاً در گسترهء وجدانیات خود رأی خواهند داد.

در راستای تعیین شکل نظام آینده، ما همچنان باور داریم که چنانچه مردم ایران پس از دوره ای بسنده از آگاهی رسانی آزاد توسط رسانه ها، احزاب و سایر ارگان های مدنی، در مورد فواید و مضرات هر دو شکل نظام (جمهوری یا پادشاهی) در رفراندمی که پس از رفراندم قانون اساسی برگزار می گردد به شکل نظام پادشاهی رأی دهند حرب ما بعنوان حزبی جمهوریخواه به رأی مردم احترام می گذارد. چرا که مسئلهء پایه ای برای ما نه شکل حکومت بلکه جمهوریت نظام به معنی حکومت مردم بر کشور و انتخابی بودن کلیهء مقامات مسئول اداره کنندهء کشور است و، در این مسیر، برای مقامات احتمالی غیرمسئولی همچون ریاست جمهوری نمادین و یا پادشاهی نمادین در اموری که به حکومت مربوط است هیچ حق ویژه ای قائل نیستیم. در زمینهء مادام العمر بودن و موروثی بودن پادشاه احتمالی نيز نظر حزب ما انتخابی بودن، مدت دار بودن و موروثی نبودن آن است. البته تعیین این موضوعات نیز وابسته به رأی ملت ایران است.

جمهوری دو ریاستی

در بحث شکل نظام جمهوری در کشورهای دموکراتیک جهان انواع مختلفی وجود دارد؛ مثل جمهوری دوریاستی (مانند نمونهء آلمان) و جمهوری ریاستی (مانند نمونه ایالات متحده آمریکا). در جمهوری آلمان رئیس جمهور که مقامی تشریفاتی و نشان وحدت ملی مردم آلمان است با رأی مجمعی بنام “هیئت فدرال آلمان”، که بیش از هزار عضو دارد و اعضای پارلمان کشور نیز عضو این مجمع هستند، انتخاب می شود. اما قدرت اجرائی کشور در دست صدراعظم آلمان است. این صدر اعظم پس از انتخابات پارلمان کشور از حزبی انتخاب می شود که بیشترین تعداد کرسی های مجلس ملی را بدست آورده باشد. دورهء خدمت صدر اعظم در آلمان چهار سال است. در نمونهء ایالات متحده آمریکا رئیس جمهور، طبق قانون، رئیس اجرائی کشور است که در یک سیستم قدیمی و پیچیده حزبی، از سوی مردم برای مدت ٤ سال انتخاب می شود. این رئیس جمهور در بسیاری از امور کلان اجرائی، و البته با رعایت قوانین کشور، تصمیم گیرنده نهائی است. در کنار این دو شکل متفاوت نظام جمهوری، انواع دیگری نیز وجود دارند که کشور علاوه بر رئیس جمهور منتخب مردم،  دارای یک نخست وزیر است، که مثلاً در نمونهء فرانسه، توسط رئیس جمهور منصوب میشود.

در میان انواع مختلف جمهوری، حزب سکولار دموکرات ایرانیان به یک سیستم دوریاستی باور دارد و استدلال میکند که بر پایهء درک شرایط کنونی ایران و سابقهء تاریخی کشور، متمرکز کردن قدرت اجرائی در دست یک رئیس جمهور امکان و ریسک بالای بازتولید استبداد را در خود دارد. با نگاهی به کشورهای دور و نزدیک ایران میتوان سرنوشت جمهوری های تک ریاستی را به آسانی جمعبندی کرد. در بسیاری از کشورهای منطقه ما، رئیس جمهور با در دست داشتن قدرت اجرائی اغلب نه تنها مادام العمر رئیس جمهور است بلکه حتی گاهی بعد از مرگش قدرت به فرزند او منتقل می گردد؛ مثل نمونه های جمهوری عربی سوریه یا جمهوری آذربایجان و از این دست. در عین حال از آنجا که در این کشورها از انتخابات آزاد خبری نیست برای برکناری رئیس جمهور و باند او راهی جز انقلاب مردم  و یا رایج تر یعنی کودتای نظامیان باقی نمی ماند. از این منظر حزب سکولار دموکرات ایرانیان طرفدار نظام دو ریاستی است که در آن رئیس جمهور مقامی تشریفاتی است و نخست وزیر منتخب پارلمان ملی رئیس اجرائی کشور می باشد.

کوتاه اینکه:

١- مشخصهء اصلی حکومت اسلامی استبداد مذهبی است و آلترناتیو آن چیزی جز حکومت سکولار دموکرات نمی تواند باشد.

٢- برای استقرار سکولار دموکراسی در ایران هیچ راهی جز سرنگونی حکومت اسلامی در تمامیت اش وجود ندارد.

٣- همهء نیروهای دموکراسی خواهِ سکولار ایران، که به حاکمیت مردم بر کشور باور دارند، چه در درون ایران باشند و و چه در خارج کشور، جزئی از آلترناتیو حکومت اسلامی هستند.

٤- این سکولار دموکرات ها، گذشته از اینکه جمهوریخواه باشند یا طرفدار پادشاهی پارلمانی، طرفدار نظام اقتصادی سوسیال دموکراسی باشند یا یا نظامی مبتنی بر سوسیال لیبرالیسم، در جبههء دموکراسی خواهانِ سکولار قرار داشته و متحد یکدیگر هستند.

۵- علیرغم اینکه هر کدام از اجزای این جبهه در درون خود اولویت های سیاسی و اقتصادی ويژهء خويش را برای آیندهء ایران دارند، جبههء سرنگون کنندهء حکومت اسلامی، با چشم انداز تأسیس یک حکومت دموکراتیک و فارغ از دخالت مذهب و ایدئولوژی در مدیریت کشور، نه جمهوری خواه و نه پادشاهی خواه، نه سوسیالیستی و نه لیبرالیستی است.

٦- مشخصه این جبهه “نه همه با هم” بلکه “همه دموکراسی خواهان سکولار با هم” است.

۵ شهريور  1398 – 27 آگوست  2019

لینک های دو بخش پیشین:

بخش نخست: https://news.isdparty.com/?p=6174

بخش دوم: https://news.isdparty.com/?p=6439