پراید، محصول شرکت خودروسازی سایپا که مسئولان جمهوری اسلامی عنوان «خودرو ملی» بر آن گذاشته‌اند اما کارشناسان نام «ارابه مرگ» به آن داده‌اند، حالا حدود سه سال پس از توقف تولید، همچنان در افزایش قیمت پیشتاز است و برخی مدل‌های صفر آن تحت عنوان «خودرو کلکسیونی» با قیمت‌های نجومی فروخته می‌شوند.
محدوده قیمتی پراید صفر حدود ۳۴۰ میلیون تومان است. با این حال، مرور آگهی‌های فروش خودرو در پایگاه‌های آنلاین نشان می‌دهد که برخی فروشندگان پرایدهای صفر را تا بیش از ۴۰۰ میلیون تومان هم قیمت گذاشته‌اند و با توجه به تعداد اندک پرایدهای صفر موجود، بازارشان هم داغ است.
قیمت پراید صفر صندوق‌دار در یکی از آگهی‌های مربوط به شهر تهران، ۴۰۵ میلیون تومان، در شیراز، ۴۰۰ میلیون تومان و در شهری دیگر، ۳۹۰ میلیون تومان اعلام شده است. فروشنده‌ها در آگهی‌هایشان ذکر کرده‌اند که خودروها از سال ۱۳۹۹ تاکنون در پارکینگ و به اصطلاح «خوابیده» بودند.
به‌رغم قیمت‌های نجومی برخی فروشنده‌ها، بررسی کلی وضعیت بازار نشان می‌دهد که قیمت پراید صفر در محدوده ۳۴۰ میلیون تومان است اما حتی همین رقم نیز افزایش حیرت‌آور قیمت پراید طی سه دهه اخیر را نشان می‌دهد.
سایت خبری فرارو در گزارشی با عنوان «پراید چگونه به هیولای ۴۰۰ میلیونی تبدیل شد؟» قیمت پرایدهای صفر موجود در بازار را با اوایل دهه ۷۰ مقایسه کرد و نوشت که پراید در این سه دهه ۱۸۰ برابر افزایش قیمت داشته است.
پراید صفر نخستین‌بار در سال‌های ابتدایی دهه ۷۰ به بازار ایران آمد و آن موقع قیمت آن حدود یک میلیون و ۹۰۰ هزار تومان بود. در همان زمان، حقوق یک کارگر حداقل‌بگیر حدود ۹ هزار تومان در ماه بود. سه سال پس از آنکه حقوق کارگران به ماهیانه ۲۰ هزار تومان افزایش یافت، قیمت پراید هم از پنج میلیون تومان فراتر رفت.
افزایش قیمت پراید در سال‌های بعدی هم ادامه داشت؛ به طوری که حدود یک دهه پس از تولید، در اوایل دهه ۸۰ به هفت میلیون تومان رسید. در سال‌های آغازین دهه ۹۰ هم از ۱۶ میلیون تومان عبور کرد.
سال ۱۳۹۹ که تولید پراید به دلیل غیراستاندارد بودن متوقف شد، قیمت آن حدود ۸۰ میلیون تومان بود و سیر صعودی قیمت این خودرو که بیشترین سهم را در حوادث رانندگی دارد، از آن زمان تاکنون همچنان ادامه یافته است.
اگر رقم ۳۴۰ میلیون تومانی قیمت پراید صفر مبنا قرار بگیرد، معادل دلاری آن با قیمت کنونی نرخ ارز، حدود شش هزار و ۷۰۰ دلار می‌شود. در بازارهای جهانی، خودروهای زیر ۱۰ هزار دلار در دسته‌بندی خودروهای اقتصادی قرار می‌گیرند؛ بنابراین پراید هم یک خودرو اقتصادی است، اما با همین پول در بازار خودروهای دست‌دوم کشورهای همسایه می‌شود سراغ گزینه‌های اسم‌ورسم‌دارتری رفت که اتفاقا کیفیت و استانداردهای لازم را هم دارند؛ مثلا با ۲۹۰ میلیون تومان در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس می‌توان یک رنو داستر دست‌دوم سالم خرید. همچنین با پولی که الان فروشنده‌های پراید صفر درخواست می‌کنند، در کشورهای همسایه امکان خرید نیسان جوک کارکرده مدل ۲۰۱۲ وجود دارد.
سهم پراید در تصادف‌ها و آلودگی هوا
اینکه چرا بازار خریدوفروش این خودرو به‌رغم توقف تولید آن همچنان رونق دارد، سوالی است که کارشناسان بازار خودرو و فعالان اقتصادی به آن چنین پاسخ داده‌اند که پراید نسبت به دیگر خودروهای داخلی موجود در بازار قیمت متعادل‌تری دارد و به عنوان «خودرو فقرا» شناخته می‌شود. نکته مهم‌تر اینکه انحصار بازار خودرو برای دو شرکت داخلی عملا موجب شده است که متقاضیان خرید خودروهای اقتصادی انتخاب دیگری جز پراید نداشته باشند.
کارشناسان و پلیس راهور ایران بارها درباره اینکه خودروهای داخلی و در راس آن‌ها پراید، کیفیت و استانداردهای لازم را ندارند، هشدار داده‌اند. کمال هادیانفر، رئیس سابق پلیس راهور، چند بار در مصاحبه‌ها و سخنرانی‌هایش پراید و برخی دیگر از خودروهای داخلی را «ارابه مرگ» نامیده و حتی خواستار مجازات خودروسازان داخلی شده است.
گزارش‌های رسمی آشکار می‌کنند که خودروهای بی‌کیفیت یکی از سه عامل اصلی تصادف‌های رانندگی و مرگ‌ها و مصدومیت‌های ناشی از آن به شمار می‌روند و در این میان سهم پراید از دیگر خودروها بیشتر است.
پیش‌تر مهدی قمصریان، مدیرعامل صندوق تامین خسارت‌های بدنی، افشا کرده بود که در فاصله سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰، هفت هزار پرونده مربوط به تصادف خودرو پراید در بیمه تشکیل شده و این خودرو در صدر فهرست خسارت‌های بیمه‌ای قرار گرفته است.
پراید و دیگر خودروها داخلی در آلودگی هوای کلان‌شهرها نیز نقش ایفا می‌کنند اما بازار غیررقابتی خودرو داخلی و شرایط اقتصادی موجود مسئله خودروهای فرسوده، بی‌کیفیت و غیراستاندارد را به کلافی سردرگم تبدیل کرده است؛ چرا که در حال حاضر همین پرایدهای بی‌کیفیت به منبع تامین معاش برای هزاران خانواده در شهرهای مختلف ایران تبدیل شده‌اند و جمع‌آوری و اسقاط کردن آن‌ها تقریبا غیرممکن است.
بابک صدرایی، کارشناس خودرو، روز سه‌شنبه ۱۹ دی‌ماه در مصاحبه با سایت انتخاب، به این موضوع اشاره کرد و گفت: «بخش‌هایی از جامعه امروز با کار روی پراید تولید ۲۰ سال پیش نان در می‌آورند و برای آن‌ها خرید خودرویی مانند کوییک هم امکان‌پذیر نیست.»
این افراد خودروهایشان را به‌سختی به دست آورده‌اند و تورم فزاینده موجب شده است که حتی لاشه خودروهای فرسوده آنان هم تا ۱۰۰ میلیون تومان قیمت داشته باشد؛ بنابراین درصد زیادی از جامعه ایران توان مالی تعویض خودروهای فرسوده با خودروهای جایگزین را ندارند. در نتیجه آنچه ادامه پیدا می‌کند، تداوم گرانی خودورهای داخلی، تصادف‌های مرگبار، آلودگی هوای فزاینده کلان‌شهرها و فرورفتن هرچه بیشتر جامعه ایران در چاله فقر است.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۱۰ ژانویه ۲۰۲۴