رادیو زمانه
دولت افزایش ۱۵ درصدی تعرفه خدمات پزشکی را تصویب کرده است. بر اساس تعرفه جدید بیماران برای ویزیت پزشک عمومی در بخش دولتی ۱۴ هزار و ۹۰۰ تومان هزینه کنند. بیمه سلامت که گسترده‌ترین پوشش جمعیتی را دارد حدود ۷۰ درصد از هزینه‌های درمان در مراکز «تحت پوشش» را پرداخت می‌کند. به این معنا که اگر بیمار به مراکز دولتی مراجعه کند، بیمه سلامت تا ۹۰ درصد هزینه درمان او را پرداخت می‌کند.
وضعیت در بخش غیردولتی اما متفاوت است؛ هزینه پزشک عمومی در بخش خصوصی دو برابر بخش دولتی است، تعرفه ویزیت پزشک فوق تخصص هم حدود سه برابر. تفاوت هزینه در خدمات روانپزشکی میان دو بخش خصوصی و دولتی هم همین حدود (۲,۶ برابر) است.
چند درصد تحت پوشش بیمه سلامت هستند؟
مدیرعامل سازمان بیمه سلامت در شرایطی که کارکرد این سازمان با انتقادهای بسیار روبرو است، زمستان سال گذشته جمعیت تحت پوشش بیمه سلامت را ۴۰ میلیون تن اعلام کرده بود، معادل نیمی از جمعیت ایران. براساس اعلام سازمان تامین اجتماعی ۴۳ میلیون نفر از جمعیت نیز تحت پوشش این سازمان قرار دارند. ۳۷ میلیون نفر بیمه شده اصلی و تبعی و نزدیک به هفت میلیون نفر مستمری‌بگیر. براساس این داده‌ها هیچ‌کس در ایران نباید بدون پوشش بیمه باشد.
اما آبان سال گذشته شاهرخ رامزی، معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان بیمه سلامت گفته بود: ۱۰ درصد جمعیت کشور از هیچ‌گونه پوشش بیمه‌ای برخوردار نیستند. معنای دیگر این اظهارات این است که حدود ۸ میلیون نفر در ایران بیمه نیستند و باید تمامی هزینه درمان را از جیب بپردازند.
بیمه سلامت چند درصد هزینه درمان را پرداخت می‌کند؟
بیمه سلامت بر پایه وضعیت اقتصادی افراد تحت پوشش و خدمات درمانی مورد نیاز آنها بخشی از هزینه درمان را پرداخت می‌کند. ۹۰ درصد هزینه بستری در بیمارستان‌های دولتی که شمارشان روز به روز کمتر می‌شود و ۷۰ درصد هزینه خدمات سرپایی پس از معاینات اولیه و الزام به مراجعه به پزشک متخصص.
به گفته مدیرعامل این سازمان، کلیه بیمارستان‌های دولتی با بیمه سلامت قرارداد همکاری دارند و حدود ۷۰ درصد بیماران تحت پوشش این سازمان در بیمارستان‌های دولتی بستری و درمان می‌شوند. سهم بخش غیردولتی عمومی، مانند بیمارستان نیروهای مسلح یا خیریه‌ها در پذیرش افراد تحت پوشش بیمه سلامت ۳۰ درصد است.
آذر ۱۳۹۸ محمد هاشمی، مدیرکل روابط عمومی سازمان بیمه سلامت اما از افراد تحت پوشش این سازمان خواست تا اگر خواستار استفاده از خدمات ۴۴ بیمارستان خصوصی طرف قرارداد هستند هزینه ۹۰ ماه بیمه را پرداخت کنند. در غیر این صورت فقط می‌توانند به بیمارستان‌های دولتی مراجعه کنند.
هزینه بیمه سلامت چقدر است؟
ابتدا قرار بود بیمه سلامت بدون دریافت هزینه تمامی افراد بدون بیمه را پوشش دهد اما در ادامه دولت برای بیمه سلامت هزینه تصویب کرد: سرانه هر فرد ۴۸ هزار و ۴۰۰ تومان. دهک درآمدی اول تا سوم از پرداخت هزینه معاف هستند اما افرادی که ۴۰ درصد تا ۱۰۰ درصد حداقل دستمزد درآمد دارند ۵۰ درصد سرانه مصوب (معادل ۲۴ هزار و ۲۰۰ تومان برای هر عضو خانواده) را بپردازند و افراد با درآمد بیشتر از حداقل دستمزد هم تمام سرانه مصوب را.
براین اساس اگر سرپرست یک خانوار چهار نفره شاغل باشد و تنها اندکی بیشتر از حداقل دستمزد مصوب درآمد داشته باشد، در ماه باید ۱۹۳ هزار و ۶۰۰ تومان «حق بیمه» به بیمه سلامت بپردازد، بیشتر از ۱۰ درصد حداقل دستمزد مصوب در سال ۱۳۹۸.
فرد تحت پوشش بیمه سلامت علاوه بر سرانه عضویت ماهانه چنانچه بیمار شود و نیازمند پزشک و خدمات درمانی از ۱۰ تا ۳۰ درصد هزینه درمان در مراکز دولتی را باید از جیب پرداخت کند و نمی‌تواند از خدمات بخش خصوصی برخوردار شود مگر اینکه ۴ میلیون و ۳۶۵ هزار تومان (به ازای هر یک فرد) به بیمه سلامت پرداخته باشد.
سهم درمان در سبد هزینه خانوار چقدر است؟
معاون وزیر بهداشت و درمان میانگین پرداخت از جیب بیماران در سال ۱۳۹۷ را ۶۷۴ هزار تومان اعلام کرد. مرکز آمار سهم سلامت از سبد هزینه خانوار در سال ۹۷ را برای مناطق شهری ۱۰,۲۸ درصد و مناطق روستایی ۱۱,۲۵ درصد برآورد کرد.
میانگین هزینه ماهیانه خانوار مناطق شهری در سال ۹۷ بالغ بر سه میلیون و ۲۷۷ هزار تومان برآورد شد. این رقم برای مناطق روستایی کمی بیشتر از یک میلیون و ۷۸۷ هزار تومان گزارش شد. چنانچه همان میانگین ۱۰,۲۸ درصد مرکز آمار برای هزینه سلامت مبنا قرار گیرد، خانوارهای شهری ماهیانه ۳۳۶ هزار تومان برای خدمات درمان هزینه کردند. خانوارهای مناطق روستایی با وجود اینکه ۱,۸ کمتر از خانوارهای مناطق شهری هزینه داشتند اما سهم بیشتری از درآمدشان برای سلامت هزینه شد. میانگین هزینه سلامت خانوار روستایی ۲۰۱ هزار تومان در ماه برآورد شده است.
چند درصد جمعیت از پرداخت هزینه درمان ناتوان است؟
براساس گزارش منابع دولتی بیمه سلامت نزدیک به نیمی از جمعیت را پوشش می‌دهد. بیمه‌شدگان تامین اجتماعی نیز حدود ۴۳ میلیون نفر (بیمه شده اصلی و تبعی) اعلام شده است. این گزارش‌ها اما با اظهارات طاهر موهبتی، مدیرعامل بیمه سلامت همخوانی ندارد. به گفته او ۱۰ درصد مردم (معادل ۸ میلیون نفر) در سال ۹۸ تحت پوشش هیچ بیمه‌ای قرار نداشتند.
چنانچه همان نرخ تورم رسمی مرکز آمار در سال گذشته (۴۰ درصد) مبنا قرار گیرد، خانوارها در مقایسه با سال ۹۷، برای خدمات یکسان ۴۰ درصد بیشتر هزینه کردند. افزایش هزینه معیشت، به ویژه هزینه مواد خوراکی و آشامیدنی (۴۳ درصد) و مسکن (۲۳ درصد) سهم سایر اقلام در سبد هزینه خانوار را کاهش داده است.
براساس اظهارات مقام‌های دولتی سالانه ۲,۶ تا ۷ درصد جمعیت به دلیل هزینه‌های کمرشکن فقر به زیرخط فقر سقوط می‌کنند. امیرمحمود حریرچی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه آبان ۱۳۹۸ اما گفته بود: سالانه ۱۰ درصد جمعیت به دلیل هزینه‌های سلامت به زیرخط فقر سقوط می‌کنند.
کوروش فرزین، معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت آذر سال گذشته گفته بود: آمار مراجعان به نظام خدمات درمانی کشور، نسبت به سال گذشته قریب به ۳۰ درصد کاهش یافته است. نرخ خدمات به گونه‌ای شده است که هزینه درمان نسبت به درآمد خانوارها چشم‌گیر است. مردم برای مشکلات عادی به پزشک مراجعه نمی‌کنند، نه به این بخاطر که پوشش بیمه‌ای وجود ندارد، زیرا همه چیز گران‌تر شده است. اگر کسی با ۷۰۰ هزار تومان امورات خود را می‌گذراند، امروز باید آن را صرف خورد و خوراک خود کند، حتی برخی پوشاک خود را نمی‌توانند تامین کنند. طبیعتا اگر افراد با بیماری‌های جدی دست به گریبان نباشند به پزشک مراجعه نخواهند کرد. سازمان‌های متولی، به سازمان بیمه سلامت تکلیف کردند تا سرانه بیمه رایگان را برای افرادی که به بخش خصوصی مراجعه می‌کنند، حذف کند، اما عدم رجوع مردم به بخش خصوصی ربطی به این تصمیم ندارد. با افزایش گرانی‌ها مردم کمتر به پزشک مراجعه خواهند کرد. سعی می‌کنند یک سرماخوردگی را با درمان خانگی یا استراحت حل کنند، مگر آنکه مشکل حادتر شود.
حال در این شرایط افزایش نرخ تعرفه خدمات پزشکی که با روند صعودی نرخ تورم و سرکوب مزدی همراه شده می‌تواند موجب افزایش بیشتر جمعیت زیرخط فقر شود. به ویژه آنکه پیش‌بینی می‌شود کرونا اقتصاد را کوچک‌تر و شمار بیکارانی که تحت پوشش بیمه قرار ندارند را افزایش دهد.
برگرفته از سایت رادیو زمانه
۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۹ – May 20th, 2020